Diyet denilince aklımıza aç kalmak gelir. Bu nedenle biz buna ”sağlıklı beslenme programı” diyoruz. Aç kalmadan ve bütün besin öğelerinden dengeli biçimde alarak zayıflamayı ve bu kiloda kalmayı amaçlıyoruz. Bunun için kişiye özel program yapmalıyız, aksi taktirde hasta uyumu beklenemez ve program başarısız olur.
Kilo verme niyetiyle diyet tedavisinin uygulanamayacağı durumlar nelerdir?
-Hamilelik
-Emziklik
-Zeka geriliği
-Ağır psikolojik bozukluklar
-Böbrek yetersizliği
-Karaciğer yetersizliği
-Safra taşı hastalığı
-Osteoporoz
-Anorexia nervosa
-Ciddi hastalıkların son dönemleri
Kalorilerine göre diyetler kaça ayrılır?
1. Total açlık: Geçici bir süre tamamen aç kalınır
2. VLCD (Çok düşük kalorili diyet)< 800 kalori / gün
3. LCD (Düşük kalorili diyet) : 800-1200 kalori / gün
4. BDD (Dengeli eksik diyet): > 1200 kalori / gün
1. Total açlık: Önemli riskleri vardır. Önerilmemektedir.
-Aşırı yağ dışı doku kaybı
-Ketoz ve diürez artışı (Hücresel yıkım ve idrar artışı)
-Potasyum kaybı ve elektrolit bozuklukları
-Adetlerde düzensizlik
-Saç dökülmesi
-Büyüme geriliği
-Vitamin, mineral, protein, esansiyel yağ asiti, lif eksikliği
2. VLCD (Çok düşük kalorili diyetler): VKİ> 40 olanlara önerilebilir.
-Tıbbi risk taşıyan hastaların hızlı kilo kaybını indüklemek için verilir (Tip 2 Diabetes mellitus, solunum zorluğu, hiperlipidemi, hipertansiyon, hareket güçlüğü altında olan kişilere önerilir.)
-Enerjinin büyük bölümü proteinden karşılanır
-Yağ ve karbonhidratta çok azalma vardır
-Multivitamin ve mineral desteği gerekir
-Kadınlar için ayrıca demir ve kalsiyum verilmelidir
-Yağ dışı vücut kitlesi azaldığından hem aritmi hem de kalp kas kitlesinin azalmasından dolayı kardiak yan etkiler olmaması için 12-16 haftadan uzun süre yapılmamalıdır.
-Negatif su dengesi olduğundan diyet bırakılınca birkaç gün içinde su alımına bağlı kilo artışı görülür.
3. LCD (Düşük kalorili diyetler):Vitamin ve mineral desteği gerektirebilirler. Amerika da birçok yemek replesman ürünleri bu düzeyde kalori verecek şekilde planlanmıştır.
4. BDD (Dengeli eksik diyetler): Daha kolay uyum sağlanır ama sabır gerektirir.
Kalorileri aynı olsa bile daha düşük yağ içeren diyetlerin faydası var mıdır?
Evet. ”Ad libitum” denilen düşük yağ içerikli diyetlerle yapılan çalışmalarda anlamlı kilo kayıpları saptanmıştır.
Çok düşük kalorili diyetler sık kullanılır mı? Zararı var mıdır?
Çok kullanılan bir yöntem değildir. Yağ dışı dokuda yıkıma sebep olur ve sonuçta su ve nitrojen kaybına neden olur. Hipopotasemiye bağlı kardiak aritmi ve ölüme neden olabilir. Safra taşı riski yüksektir. Bu nedenle beraberinde ursodeoksikolik asit içeren ilaçlar verilmelidir.
Karbonhidratsız bir diyet faydalı mıdır?
Günlük 100gr’dan az karbonhidrat sağlayan diyet ketoza = hücresel yıkıma neden olur. Kan şekerinin düşmesini önlemek amacıyla vücut proteinleri yıkar ve ondan şeker yapar (glukoneogenez). Ketoza su kaybı da eşlik eder.
Diyette liflerin durumu nedir?
Diyette lif mutlaka olmalıdır. Her gün 4-5 kez meyve ve sebze yenmesi veya tamamen tahıldan hazırlanan ekmeklerin alınması hem solubl hem de insolubl lif gereksinimini karşılar. Kilo kaybının durduğu plato döneminde kompleks karbonhidrat ve lif alımı yüksek oranda tutulmalıdır. Böylelikle su alımı da artacaktır.
Diyette vitamin eksikliği görülür mü?
Diyetin kalorisi düştükçe potasyum, magnezyum, B6 vitamini, demir, kalsiyum gibi elementlerin kan düzeylerinde azalma ihtimali de artar. Genel bir kural olarak 1200 kalori/gün’ün altındaki diyetlerde vitamin ve mineral desteği sağlanmalıdır. Hatta üretken yaştaki kadınlara bu kalorinin üstünde bile kalsiyum ve demir verilmelidir.
Sağlıklı kilo kontrolü için besinleri hangi oranda tüketmeliyiz?
Karbonhidrat:
Çok düşük kalorili diyette >50 gr/gün
Düşük kalorili diyette >100 gr/gün
Protein:
Çok düşük kalorili diyette: 1.5 g/kg/gün (>65-70g/gün)
Düşük kalorili diyette: 1 g/kg/gün
Dengeli eksik diyette: 0.8 g/kg/gün
Yağ:
Diyetteki enerjinin %30’u total yağdan
Diyetteki enerjinin %10’u doymuş yağdan
Lif:
20-30 gr/gün
Su:
8 bardak (Yaklaşık 2 lt)
Egzersiz ve sıcak mevsimlerde daha fazlası gerekir
Vitamin ve mineraller:
Düşük ve çok düşük kalorili diyetlerde takviye edilir. (Günlük ihtiyaca göre) Üretken yaştaki kadınlar için demir ve kalsiyum gereklidir.
Alkol: Zayıflama diyetlerinde alkolün yeri yoktur. İçilmemesi gerekir.
Zayıflama kürlerinde en çok hangi kalorili diyetler tercih edilmektedir?
Anlamlı kilo kaybı için düşük kalorili diyetler (800-1200 kalori) tercih edilirken, kilo koruma programında ”ad libitum” tercih edilebilir.
yazan: Dr. Yavuz Furuncuoğlu
kaynak: Bilimsel Zayıflama – Akis Kitap
