Obezite alınan enerjinin harcanan enerjiden fazla olmasıyla oluşur. Bunu genetik faktörler, metabolizma hızı, iştah, gıdaya ulaşabilme, davranışsal faktörler, fiziksel aktivite durumu, kültürel faktörler gibi çeşitli durumlar oluşturur.
Nedenleri tablo halinde sıralayacak olursak:
1. Eksojen şişmanlık (mutad şişmanlık) (Bütün şişmanların %90’ı)
– Kalıtsal faktörler:
Hipotalamik iştah ayarı ile ilgili (Beyinde)
Termogenez ile ilgili
Kas liflerinin türü ile ilgili
Fizik hareketliliğe eğilim ile ilgili
– Çevresel faktörler
Eğitim ve alışkanlıklar
Besin bulma kolaylığı ve bulunan besin türü
Sosyal yaşantının teşvikleri ve gerekleri
Alkol
İlaçlar
Hareketliliğin azalması
Doğumlar ve emzirmeler
Stres
2. Hipotalamik ve dismorfik şişmanlıklar
– Tümör
– Granulom (Tüberküloz, sarkoidoz, mantar enfeksiyonu…)
– İltihap
– İskemi
– Işınlama
– Cerrahi
– Prader-Willi sendromu
– Laurance-Moon-Biedl-Bardet sendromu
– Fröhlich sendromu
– Cohen sendromu
– Carpenter sendromu
– Alström-Hallgren sendromu
– Beckwith-Wiedemann sendromu
3. Endokrin kökenli şişmanlıklar
– İnsülinoma ve Nesidioblastosis
– Tedavide aşırı insülin ve oral antidiabetik kullanılması
– Hipotiroidizm
– Cushing sendromu
Şişmanlığın başlıca nedeni yenilen besinlerdir. Yani fazla kalori alınması ve alınan bu kalorinin harcanamamasıdır. Bazal metabolizmaları yavaş olanlar daha kolay kilo alırken bazal metabolizmaları hızlı olanlar ise alamaz.
Bazal metabolizma hızı nedir? Bunu belirleyen nedir? Nasıl hesaplanır?
Bazal metabolizma vücudumuzun dinlenmesi esnasında organlarımızın çalışması ve hayatımızı idame ettirebilmesi için gerekli olan enerjidir. Bu genetik olarak ve kas yapımızla orantılı olarak belirlenir. Bazı cihazlar bunu otomatik olarak hesaplar veya formülle de bulunabilir.
BMH = RMR = Bazal Metabolizma hızı
Erkek: (900+ 10x kg ) x fizik aktivite katsayısı
Kadın: (700+ 7 x kg ) x fizik aktivite katsayısı
Fizik aktivite katsayısı:
Sedanter hayat:1.2
Orta derecede aktif: 1.5
Çok aktif: 1.8
Örnek:90 kg bir erkek, orta aktif ise bazal metabolizma hızı ne kadardır?
900 + 900 = 1800 x 1.5 = 2700 kilokalori
Kilo alımını kolaylaştıran ilaçlar var mıdır?
Evet.
-Glukokortikoidler (Kortizoller)
-Aspirin ve türevleri
-Bazı antiromatizmal ilaçlar
-Hormon preparatları (Östrojen, megestrol asetat, tamoksifen)
-İştah açıcılar
-İnsülin
-Oral antidiabetikler (Sülfonilüre, tiazolidinedionlar) = Şeker hapları
-Trisiklik antidepresanlar (Amitriptilin), MAO inhibitörleri= Depresyon ilaçları
-Lityum
-Bazı antipsikotikler (Fenotiazinler, butirifenonlar) = Sinir ilaçları
-Antikonvilzanlar (Valproik asit, karbamazepin) = Sara ilaçları
-Doğum kontrol hapları (Son dönemdeki düşük hormon seviyeliler daha az yapar)
-Antimigren ve antihistaminikler= Migren ve alerji ilaçları
-Siproheptadin (Serotonin antagonisti)
-Beta blokerler = Kalp ilaçları
-Antineoplastikler (Fluorourasil, siklofosfamit) = Kanser ilaçları
Obezite için risk faktörleri nelerdir?
-Fiziksel aktivitede azalma
-Beslenme alışkanlıkları (atıştırma = fast food)
-Yaş
-Kadın cinsiyet
-Evlilik
-Doğum sayısı
-Menapoz yaşı
-Irksal farklılıklar
-Eğitim düzeyi
-Sigarayı bırakma
-Alkol alımı
Obezite kalıtsal olabilir mi?
Obezite %25-40 oranında kalıtsal nedenlerle gelişir. Poligeniktir. En az 12 genetik lokus saptanmıştır. Tek gen mutasyonu nadirdir.
Bugünkü obezite patogenezi düşüncesi nedir?
Genetik yük
Yeme davranışı ve miktarı
Termogenezi belirleyen merkezi sinir sistemi
Yağ dokusundan hipotalamusa gelen sinyallerdeki bozukluklar (Leptin ve insülin)
Obeziteyi artıran veya azaltan hormonlar hangileridir?
Kortizol ve insülin yağların depolanmasına (şişmanlık), büyüme hormonu (GH) ve testosteron ise yağların mobilizasyonuna (yağ yakma) neden olur.
Stres – obezite ilişkisi nasıldır?
Stres ile sempatik sistem uyarılır ve hipertansiyon olur
Kortizol artışı olur buna bağlı olarak GH ve seks hormonları düşer ve adipoz doku artar.
Kortizol direk gıda alımını artırır.
Leptine dirençli obezite gelişir.
Fizyolojik seviyedeki stres ile CRH ve ACTH (Kortizolün ön hormonları, beyinden salgılanır) artarak iştahı baskılarken, fizyolojik seviyeden daha fazla streste artan endorfin nedeniyle iştah artar, libido azalır.
Obezlerde endorfin düzeyi yüksek bulunmuştur.
Ebeveynin obez olması çocukların erişkin yaşta obez olmasına neden olur mu?
Evet. Obezite gelişme riski normal anne ve baba ile %10 iken, bir ebeveynin obez olması ile %40, iki ebeveynin obez olması ile %80 olduğu kabul edilir.
yazan: Dr. Yavuz Furuncuoğlu
kaynak: Bilimsel Zayıflama – Akis Kitap
