Sokrates ve Ölümü: Baldıran Zehriyle Sonlanan Bir Filozofun Hikâyesi
Giriş
Sokrates (MÖ 469-399), Batı felsefesinin kurucularından biri olarak kabul edilen Antik Yunan filozofudur. Yazılı bir eser bırakmamış olsa da, öğrencisi Platon’un diyalogları sayesinde düşünceleri günümüze ulaşmıştır. Sokrates’in ölümü, sadece bir idam değil, aynı zamanda felsefi duruşunun ve erdemli yaşam anlayışının bir simgesi haline gelmiştir. Atina demokrasisi tarafından “gençleri yoldan çıkarmak” ve “şehrin tanrılarına inanmamak” suçlamalarıyla yargılanan Sokrates, baldıran zehri içerek hayatına son vermiştir. Bu olay, tarihin en ünlü düşünce suçlarından biri olarak kayıtlara geçmiştir 46.
Sokrates’in Yargılanması ve Suçlamalar
1. Mahkeme Süreci
-
Suçlamalar: Sokrates, Atina’nın gençlerine zarar verdiği ve geleneksel tanrılara saygısızlık ettiği iddialarıyla MÖ 399’da yargılandı. Mahkeme, 500 kişilik bir jüri tarafından yönetiliyordu 5.
-
Savunma: Platon’un Sokrates’in Savunması adlı eserinde aktardığına göre, Sokrates suçlamaları reddetti ve felsefi misyonundan vazgeçmeyeceğini belirtti. “Sorgulanmamış bir hayat yaşamaya değmez” sözüyle özgür düşüncenin önemini vurguladı 46.
2. Cezanın Belirlenmesi
-
Sokrates’e önce para cezası veya sürgün teklif edildi, ancak o bunları reddetti.
-
Jüri, baldıran zehri içerek idam edilmesine karar verdi. Sokrates bu cezayı kabul etti çünkü adaletsiz bir kaçışın, felsefi ilkelerine ihanet etmek anlamına geleceğine inanıyordu 610.
Baldıran Zehri ve Ölüm Sahnesi
1. Baldıran Zehrinin Etkileri
-
Baldıran (Conium maculatum), Antik Yunan’da idamlarda kullanılan bir bitkisel zehirdir.
-
Zehir, merkezi sinir sistemini felç ederek yavaş yavaş solunum durmasına yol açar. Sokrates’in son anlarında bacaklarından başlayarak tüm vücudunun uyuştuğu ve bilincini kaybettiği aktarılır 16.
2. Jacques-Louis David’in Tablosu
-
Fransız ressam Jacques-Louis David’in Sokrates’in Ölümü (1787) adlı eseri, bu sahneyi ölümsüzleştirmiştir. Tabloda:
-
Sokrates, zehir kadehini sakinlikle alırken gökyüzünü işaret eder (tanrılara olan inancını simgeler).
-
Arkadaşı Kriton üzgün bir şekilde dizine dokunur.
-
Karısı Xanthippe, ağlayarak dışarı çıkarılır 17.
-
Sokrates’in Ölümü Neden Önemli?
-
Felsefi Duruş: Sokrates, ölümü seçerek hakikate olan bağlılığını gösterdi. Platon’un Phaidon diyaloğuna göre, ölümü “ruhun bedenden özgürleşmesi” olarak yorumladı 611.
-
İfade Özgürlüğü: Düşünceleri uğruna ölen ilk entelektüellerden biri oldu. Modern anlamda “düşünce suçlusu” kavramının öncüsüdür 10.
-
Etik Miras: Stoacılar ve diğer felsefe okulları, onun erdemli duruşunu örnek aldı 7.
