Bir topluma özelliklerini veren şey, o toplumda yaşayan temel fikirler ve kavramlardır. Bunlara, o toplumun zihniyeti veya dünya görüşü diyoruz. Örneğin, bir toplumda tek geçerli ve muteber fikir güçlü ve zengin olmaksa herkes buna çalışacaktır. Bir toplumun temel dünya görüşü her zaman evrensel ahlak ilkeleri ile uyumlu olmaz. O zaman bireyler bunu saklayacak, başka bir bahane altında sunacaktır. ErichFromm’a göre, toplumun izin vermediği fikir, bireyin zihnine ulaşmaz. Temel görüşü, dile getirilenlerde değil, bunun arkasındaki niyeti sezmekle anlarız. Bir toplumun temel fikirlerinde değişiklik öyle kolayca yapılamaz.
Temel zihniyette bir değişiklik olmadan toplumsal sistemi değiştirmenin hiçbir yararı olmaz. İnsanlar yeni sistemde eski kafaları ile hareket ederler. Sistemi değiştirmekle her şeyin düzeleceğini sanmak, fazla iyimserliktir. İnsanların dünya görüşlerinin değişmesi lazımdır. Ahlaki ve insani ilkeleri içselleştirememiş bir toplum, sosyalist de olsa kapitalist de olsa liberal de olsa ve hatta koyu şeriatçı da olsa hiçbir şey değişmez. İnsana saygı olmadı mı değer verilmedi mi bütün sistemler iflas eder. Bütün güzel ilkeler kötüye kullanılır. Yayalara yol vermeyen sürücü, acaba hangi sisteme uyuyor!
Dünya görüşüne paradigma deniyor. Bu kelimeyi ilkin bilim tarihçisi Thomas Kuhn kullanmıştır. Bilim alanında kullanılan bu kelime, daha sonra hayatın bütün alanları için dünya görüşü, felsefi sitem, temel zihniyet ve hatta bir şeyin amentüsü gibi anlamlarda kullanılır olmuştur. Kendisi kelimeyi yirmi farklı anlamda kullanmıştır. Bilimsel çalışmalarda bir paradigmadan hareket edilir. Araştırmalar olumsuz çıktığında paradigma sorgulanır ve gerekirse değiştirilir. Kuhn, bu görüşleriyle, bilim felsefesinde o zamana kadar geçerli olan bilimsel anlayışı yıkmış ve bilimin de felsefi, sosyal, toplumsal bir zemini olduğuna işaret etmiştir.
*
Cuma Özusan
Kaynak: Bilgece Yaşamak
www.gencgelisim.com
