Duygu: İngilizce´de duygu anlamına gelen "emotion" kelimesinin üstünde biraz durursak, motivasyon kavramını daha iyi anlayabiliriz. "Emotion" kelimesinin ikinci bölümündeki "motion" hareket anlamına gelir; "e" ön eki ise, uzaklığı ifade eder; diğer bir deyişle "emotion" duygudan uzak demektir. Aslına bakarsanız, hareket duygudan uzak değildir. Adil Maviş adilmavis@hotmail.com
Duygu
İngilizce´de duygu anlamına gelen "emotion" kelimesinin üstünde biraz durursak, motivasyon kavramını daha iyi anlayabiliriz. "Emotion" kelimesinin ikinci bölümündeki "motion" hareket anlamına gelir; "e" ön eki ise, uzaklığı ifade eder; diğer bir deyişle "emotion" duygudan uzak demektir. Aslına bakarsanız, hareket duygudan uzak değildir.
Hareket ya da eylem, iki duygu arasındadır. İnsanlar, hedeflere ulaşmak için değil, belirli bir duyguyu yaşamak için harekete geçerler. Nasuh Mahruki´yi Everest Tepesi´ne çıkaran bir hedefi olması değildi; Nasuh´u onca zorluğa katlandıran şey, Everest´in tepesine çıktığı zaman yaşayacağı duyguydu. İnsanları harekete geçiren, para kazanma duygusu gibi görünür; aslında insanları harekete geçiren, kazandıkları parayı harcarken yaşayacakları duygudur. Bir erkeğin, bir kadına kur yapmasının nedeni, o kadını elde etmeyi amaçlaması değil, onunla birlikte olduğu zaman yaşayacağı duygudur.
Yemek yemekteki amaç, karın doyurmak değil, lezzet duygusuna ya da tokluk duygusuna erişmektir. Liderlerin verdikleri ya da ortaya çıkmasını sağladıkları vizyon, insanların harekete geçmesini sağlamaz. İnsanları harekete geçiren söz konusu vizyona katılma duygusudur; o vizyonu gerçekleştirme sırasında yaşanan mücadelenin duygusudur.
O vizyona ulaştıktan sonra yaşanacak duygudur. Başarmanın duygusu, motive edici (harekete geçirici) olmaktan öte, baştan çıkarıcıdır. Örnekleri çoğaltmak mümkün. Basitçe özetlersek, insanı harekete geçiren (motive eden) şey, hedefler değil, duygulardır.
Uzaklaşmak ve Yaklaşma
Motivasyon Hoşa gitmeyen işleri de kolayca ve zorlanmadan yapabilmek… Hoşa gitmeyen işleri yaptırabilmenin sadece iki yolu var; havuç ya da sopa… Önemli olan nokta sopayı ya da havucu ne zaman kullanacağınızı bilmek ve nerede hangi havucu ya da sopayı kullanacağınızı bilmek.
Biz, havuca tepki verenlere "yaklaşmacılar", sopaya tepki verenlere ise "uzaklaşmacılar" diyoruz. Emin olun ki, ateş yeterince sıcaksa, herkes ondan kaçmak için, eğer altın küpü yeterince parlaksa, herkes ona ulaşmak için, elinden geleni yapacaktır. İnsanlar bir şeyi neden yaparlar? Ya belirli bir noktaya ulaşmak için (çoğunlukla keyif); ya da belirli bir noktadan kaçmak için (çoğunlukla acı ya da keyifsiz durum)… İnsanlar bu anlamda, onlara çekici gelen şeylere yaklaşır, onları itan şeylerden uzaklaşırlar. Uzaklaşılan ya da yaklaşılan bu şeyler değerlerle ilgilidir. Değerler, insanların uzaklaşmak ya da yaklaşmak için zaman, emek ve kaynaklarını harcadıkları şeyleri belirler.
Uzaklaşmacılar;
1. Ortalama her insan işi sevmez ve ondan kaçmak için yollar arar.
2. Bu iş sevmezlikten dolayı çoğu insan zorlanmalı, yönetilmeli ve cezayla tehdit edilmelidir.
3. Ortalama insanın hırsı yoktur ve yönetilmeyi tercih eder. Sorumluluktan kaçarlar ve en yüksek değerleri güvenliktir. Bu insanları iyi yönetebilmek için ceza gereklidir. Çoğu insan temelde tembel olduğundan, "sopa" gereklidir; yine de patron (öğrenci de anne baba veya öğretmen oluyor) arkasını döndüğünde çalışmayı bırakacaklardır.
Yaklaşmacılar;
1. Fiziksel ya da zihinsel çalışma, oyun ya da dinlenmek gibi doğaldır.
2. Dış kontrol ya da ceza tehditleri, insanları motive etmenin tek
yolu değildir. Çoğu insan hem fikir hedefe ulaşmak için kendilerini yönetir ve kontrol eder.
3. Hedefle hem fikir olmaları, o hedefe ulaşmakla ilintilendirdikleri ödüller sebebiyledir.
4. Her ortalama kişi, doğru şartlar altında, sorumluluk istemeyi ve/veya
kabul etmeyi öğrenir.
5. İnsanların büyük çoğunluğu, kurumsal problem çözme konusunda, hayal etmek, ustalık ve yaratıcılık için yeterli kaynaklara sahiptir.
6. Modern iş dünyasında, ortalama bir insanın entelektüel yeteneklerinin çok azı harekete geçirilebilmektedir.
Bu kişileri doğru yönetebilmek doğru "havuçları" bulmakla olabilir. İnsan kaynağının potansiyelini ortaya çıkaracak çözümleri bulmak yöneticiler düşmektedir.
Siz uzaklaşmacı mıınız yoksa yaklaşmacı mı?
Yaklaşmacı kişiler ulaşmak istediklerine ulaştıklarında artık hareket etmezler; uzaklaşmacılar da istemediklerinden kurtulduklarında…
Çalışan insanların içinde uzaklaşmacılar eğer hayat onlar için rahatsa hiç bir şey yapmayacaklardır. Bir çok şirket insanlara uzaklaşmak isteyecekleri hiç bir şey bırakmıyor. Kişinin normal standartlarda bir evi, ailesi, kazancı varsa, işten atılma problemi yoksa, öğrenci ve anne babasından gelen bir güvence varsa, rekabet etmek zorunda hissetmiyorsa uzaklaşmak isteyeceği bir şey de yok demektir.
Bu da o kişinin motive olamaması demek olacaktır. Benzer durum yaklaşmacılar için de geçerlidir. Eğer tüm hedeflere ulaşmışlarsa ve önlerine yeni ödüller konmuyorsa motive olamayacaklardır.
2. Bazı Durumlarda Uzaklaşmacı İken Bazı Durumlarda Yaklaşmacı Olunabilir
Kimi insansa bazı durumda yaklaşmacı iken bazı durumda ise uzaklaşmacıdır.
Bu kişilerin hangi durumlarda yaklaşmacı oldukları ve nelere ulaşmak istedikleri ile hangi durumlarda uzaklaşmacı ve nelerden kaçmak istedikleri bulunmalıdır.
Motivasyon Stratejisini Ortaya Çıkarmak
Motivasyon stratejisini ortaya çıkartmanın en iyi yollarından birisi kendinize bir sorun bakalım sizi sabah yatağınızdan kaldıran şey ne? Kimi insan, yataktan kalmak için o gün olacak güzel şeyleri düşünerek motive olurken, kimi insan da kalkmazsa olabilecek kötü şeyleri düşünür.
Tipik Bir Motivasyon Stratejisinin Unsurları
Ateşleyici; istenen ya da istenmeyen işin düşünülmesi aşaması. Burada çoğunlukla istenen durumun olumlu duygularını ortaya çıkartan görsel ve işitsel tasarlamalar ya da istenmeyen durumun olumsuz duygularını ortaya çıkartan görsel ya da işitsel tasarlamalar yapılır. Ayrıca oluşturdukları resmle içleşmek, motivasyonu arttırırken, dışlaşmaksa azaltır. İçleşmek ve dışlaşmak alt sistemlerin ayarlanmasıyla olur.
1. Operasyon; işi yapmak ya da yapmamakla ilgili kendi kendine konuşma ve zihinde canlandırılması aşaması.
2. Şu anın kriterleriyle, yapılma ya da yapılmama durumunun kriterlerinin karşılaştırılması aşaması.
3. Yapılma ya da yapılmama durumunun, motive edebilirliği kararı aşaması.
4. Yaklaşma ya da uzaklaşmaya giden ilk hareket. Hem yaklaşmacı hem de uzaklaşmacı stratejinin kişide varolması en etkili olan olarak görünmektedir. Zaman zaman insanlar daha stresli olduğu için ve yaklaşmacı strateji, zihni hedeflere daha iyi yönlendirdiğinden, uzaklaşmacı stratejilerini değiştirmek isteyebilirler. Bununla birlikte kişilerin motivasyon stratejilerini değiştirme çalışmalarında, ekoloji
kontrolünün yapılması, kişinin tamamen demotive kalmaması açısından önemlidir. Mesela dini inançlarda da bu gözlemlenebilir. Cehenneme gitmemek için günah işlememek. (Uzaklaşmacı) Cennete gitmek için sevap işlemek (yaklaşmacı)
Anlayışınızı değiştirmekle duygusal durumunuzda dolayısıyla motivasyonununzda bir değişiklik yapabilirsiniz. Yapacaklarınızla da yaptıklarınızın kalitesini arttırırsınız.
