Tükenmişlik birçok kişinin zaman zaman yaşadığı bir duygudur. İşten eve geldiğinizde artık daha fazla bir şey yapamayacağınızı hissettiğiniz, tüm ihtiyacınızın biraz dinlenmek olduğunu düşündüğünüz zamanlarda yaşadığınız şey “tükenmişlik”tir. Genelde tükenmişlik, uzun süreli stres ve hayal kırıklıklarına bağlı olarak gelişen fiziksel ve duygusal yorgunluk, bitkinlik hali olarak tanımlanır. Bu durum depresyonla aynı şey değildir. Kişiler genelde “tükenmişlik evresine” girdiklerini fark etmezler, daha çok bitkinlik ve enerji azlığı ile tarif edilir.
Tükenmişliğin en yaygın belirtisi kronik yorgunluktur. Kendisini fiziksel, duygusal ve zihinsel açıdan yorgun hisseden birey, dikkatini toplamakta zorlanır, konsantrasyon güçlüğü yaşar, eleştiriye karşı tahammülsüz, sinirli ve huzursuz olur. Çevresine karşı ilgisiz oluşu dikkati çeken ilk özelliklerden biridir.
Tükenmişlik sendromu, kişide yavaş yavaş yerleşir, yaratıcı, hareketli, işiyle ilgili olan kişinin yerini yorgun, küskün ve isteksiz biri alır. Tükenmişlik yavaş geliştiği gibi yavaş da düzelir, dolayısıyla işleriyle ilgili olarak tükenmişlik yaşayan birinin bir sabah şevk olarak işe gelmesini beklemek doğru olmayacaktır. Ancak müdahale edilmeyen tükenmişlik sendromlarının iş kaybından aile içi sorunlara, psikosomatik hastalıklardan sigara – alkol – madde kullanımına, hatta uykusuzluk, kaybı bozuklukları, depresyon gibi sorunlara yol açabildiğini gösteren pek çok çalışma bulunmaktadır.
Tükenmişliğin İlk Belirtileri
Aşağıda bir belirtiler listesi bulunmaktadır. Bu listedeki belirtileri ne kadar çok yaşıyorsanız “tükenmişlik sendromu” ile o kadar karşı karşıya olduğunuz söylenebilir.
- Fiziksel yorgunluk, bezginlik, güçsüzlük hissi
- Verilen ek görevleri öfkeyle karşılamak
- Bu işlerle başa çıkarken kendine karşı eleştirel tutum
- Alaycı, olumsuz, huzursuz bir tutum içinde olmak
- Çabuk sinirlenmek
- Mide-bağırsak yakınmaları
- Baş ağrıları
- Kilo değişimleri
- Uyku bozuklukları
- Nefes darlığı, nefes almakta zorlanıyormuş gibi hissetmek
- Alınganlık
- Çaresizlik hissi
- İş yerinde daha riskli kararlar almak
Aslında herkes, engellenme, öfke, depresyon, tatminsizlik ve kaygı gibi duyguları iş ve özel yaşamlarında zaman zaman yaşamaktadır. Tükenmişlik döngüsüne kapılmak ise bu olumsuz duyguların “kronik” bir düzeye ulaşmasıyla ortaya çıkar. Ağır durumlarda tablo duygusal tükenme, duygusal azalma olarak tarif edilir. İki insanın böylesi bir duruma verdiği tepkiler farklı olmakla beraber, genelde süreç, kişinin öfke hissetmesine sebep olan engellenme ile başlar. Daha sonraki aşamada korku ve kaygı görülürken, akabinde depresyon, daha sonra da umutsuzluk duyguları yerleşir. Buna bağlı olarak da performans düşüklüğü, içe çekilme, kişiler arası problemler, kendi kendini tedavi etme çabası olarak madde kullanımı, hastalık, devamsızlık, boşluk, anlamsızlık duyguları görülür.
Yapabilecekleriniz…
•Tükenmişlik seviyesine gelmiş olan bireyin en önemli ihtiyacı güç ve inançtır. Bu aşamadan çıkış için bakış açılarının, düşünce sisteminin, değerler sıralamasının değiştirilmesi ve geliştirilmesi gerekir. “Her şey benim kontrolümde olsun, mükemmel olursam kontrolü ele alabilirim, başkalarını memnun etmek zorundayım, insanları incitmemem gerekir, herkes beni sevsin” gibi mantıksız inançların, otomatik düşüncelerin, olumsuz algıların fark edilmesi ve düşüncelerin yeniden yapılandırılması gerekir.
• İşe başlamadan önce kişi yaptığı işin zorluklarını ve risklerini öğrenmelidir.
• Tükenmenin ne olduğunun ve belirtilerinin bilinmesi kişinin kendindeki durumu erkenden tanımasını ve çözüm aramaya yönelmesini sağlayacaktır.
• Kişiler duygularını ve zorluklarını paylaşmaları gerektiğinde yardım istemeleri konusunda teşvik edilmelidirler.
• Kişi tatil ve dinlenme olanaklarını mutlaka kullanmalıdır. Örneğin öğle tatilini çalışarak geçirmek, işlerini bitiremediği için izin kullanmamak doğru değildir.
• İşyerindeki rutin alışkanlıklarını bırakmak, monotonluğu azaltmak, örneğin her öğle tatilini aynı kişilerle aynı yerde geçirmek yerine değişik öğle tatili planları yapmak yararlı olabilir.
• İş çıkışı rahatlatıcı aktivitelerde bulunmak son derece yararlıdır. Özellikle fiziksel boşalım sağlayan spor aktiviteleri yararlıdır.
• Rahatlamak aslında bazen iyi anları anımsamak kadar basittir.
• Nefes alma, gevşeme teknikleri, meditasyon yapılabilir.
• Aynı yerde çalışan kişilerin zaman zaman iş dışı konularda konuşmaları ve birlikte hoşça vakit geçirmeleri, aralarında daha sıcak ve yakın bir ilişki kurulmasını sağlayarak birbirlerine olan desteklerini arttırır.
Kaçmaz, Nazmiye, “Tükenmişlik (Burn out) Sendromu
kaynak: yorumpsikoterapi.com
