Süleyman Demirel: Türkiye Siyasetine Uzun Yıllar Yön Veren Lider

Giriş

Süleyman Demirel (1924-2015), Türk siyasi tarihinin en renkli ve etkili figürlerinden biridir. Mühendislikten siyasete uzanan kariyeriyle Türkiye’nin en genç başbakanı, en uzun süre görev yapan başbakanlarından biri ve 9. Cumhurbaşkanı olarak tarihe geçti. “Barajlar Kralı”, “Baba”, ve “Çoban Sülü” gibi lakaplarla anılan Demirel, 50 yılı aşkın kamu hizmeti boyunca Türkiye’nin modernleşmesine ve demokratikleşmesine öncülük etti.

Hayatı ve Kariyerinin Başlangıcı

1. Erken Dönem ve Eğitim

• Doğumu ve Aile: 1 Kasım 1924’te Isparta’nın İslamköy köyünde çiftçi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Çocukluğunda çobanlık yaptı, bu nedenle “Çoban Sülü” lakabını aldı.

• Eğitim: İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi’nden 1949’da mezun oldu. ABD’de sulama ve enerji projelerinde eğitim aldı.

2. Mühendislik ve Bürokrasi Kariyeri

• Devlet Su İşleri (DSİ): 1955’te Türkiye’nin en genç genel müdürü oldu. Seyhan, Hirfanlı ve Keban barajları gibi projeleri yönetti, “Barajlar Kralı” unvanını kazandı.

• Boğaziçi Köprüsü Projesi: ABD’li Morrison Knudsen firmasının Türkiye temsilcisi olarak köprünün ilk projesini hazırladı.

Siyasi Kariyeri ve Başbakanlık Dönemleri

1. Adalet Partisi ve İlk Başbakanlık (1965-1971)

• Siyasete Giriş: 1962’de Adalet Partisi’ne (AP) katıldı, 1964’te genel başkan seçildi.

• Başbakanlık: 1965’te 41 yaşında Türkiye’nin en genç başbakanı oldu. 1965-1971 arasında ekonomide %7 büyüme sağladı, kırsal kalkınma projelerini hızlandırdı.

• 12 Mart Muhtırası: 1971’de askeri müdahale sonrası istifa etti. “Şapkasını alıp gitti” sözü siyasi literatüre girdi.

2. Koalisyonlar ve 12 Eylül Darbesi (1975-1980)

• Milliyetçi Cephe Hükümetleri: 1975 ve 1977’de MSP ve MHP ile koalisyon kurdu. Toplumsal çatışmalar ve ekonomik krizlerle mücadele etti.

• 1980 Darbesi: 12 Eylül askeri darbesiyle siyasi yasaklılar arasına girdi, Zincirbozan’da zorunlu ikamete tabi tutuldu.

3. Doğru Yol Partisi ve Yeniden Siyaset (1987-1993)

• Dönüş: 1987 referandumuyla yasağı kalktı, Doğru Yol Partisi’nin (DYP) başına geçti. 1991’de SHP ile koalisyon kurarak 7. kez başbakan oldu.

Cumhurbaşkanlığı (1993-2000) ve Mirası

• Cumhurbaşkanı Seçilmesi: 1993’te Turgut Özal’ın vefatı üzerine TBMM tarafından cumhurbaşkanı seçildi.

• 28 Şubat Süreci: 1997’deki postmodern darbe döneminde tarafsız bir rol üstlendi. “Demokrasiye balans ayarı yapıldı” sözüyle tartışmalara yol açtı.

• Eserleri: Barajlar, otoyollar, üniversiteler ve sanayi tesisleriyle Türkiye’nin altyapısını dönüştürdü.

Kişiliği ve Siyasi Stili

• Pragmatizm: “Dün dündür, bugün bugündür” sözüyle esnek politikalar izledi.

• Halkla İletişim: “Sessiz milyonların sözcüsü” olarak anıldı, atasözleri ve halk dilini kullanarak yüksek bağlamlı iletişim kurdu.

• Tartışmalar: Darbe dönemlerindeki tavrı ve koalisyon politikaları eleştirildi.

Ölümü ve Sonrası

• Vefat: 17 Haziran 2015’te solunum yetmezliği nedeniyle Ankara’da vefat etti. Türkiye’de 3 günlük ulusal yas ilan edildi.

• Anıt Mezar: Isparta’nın İslamköy köyünde inşa edildi.