Fevzi Çakmak: Türk Ordusunun Modernleşmesini Sağlayan Mareşal

Giriş

Mareşal Fevzi Çakmak (1876-1950), Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecinde kritik roller üstlenmiş bir asker ve devlet adamıdır. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin ilk Genelkurmay Başkanı olarak ordunun modernleşmesinde büyük katkılar sağlamış, Kurtuluş Savaşı’nın zaferle sonuçlanmasında stratejik liderliğiyle öne çıkmıştır. Atatürk’ten sonra Türkiye’nin ikinci ve son mareşali unvanını taşıyan Çakmak, disiplinli yapısı ve askeri dehasıyla tarihe geçmiştir.

Hayatı ve Askeri Kariyeri

1. Erken Dönem ve Eğitim

• Doğumu: 12 Ocak 1876’da İstanbul’un Anadolukavağı semtinde, topçu albayı Ali Sırrı Bey ile Hesna Hanım’ın oğlu olarak dünyaya geldi.

• Eğitim: Kuleli Askerî Lisesi’ni bitirdikten sonra 1896’da Harbiye’den piyade teğmeni olarak mezun oldu. 1898’de Harp Akademisi’ni kurmay yüzbaşı rütbesiyle tamamladı.

• Osmanlı Ordusunda Yükseliş: Balkan Savaşları’nda ve I. Dünya Savaşı’nda Çanakkale, Kafkasya ve Filistin cephelerinde komutanlık yaptı. 1918’de ferik (korgeneral) rütbesine yükseldi.

2. Kurtuluş Savaşı’ndaki Rolü

• Anadolu’ya Geçiş: İstanbul’un işgali sonrası 1920’de Ankara’ya geçerek Milli Mücadele’ye katıldı. TBMM’de Kozan milletvekili oldu ve Millî Savunma Bakanlığı görevini üstlendi.

• Genelkurmay Başkanlığı: 1921’de İsmet İnönü’nün yerine Genelkurmay Başkanı oldu. Sakarya Meydan Muharebesi ve Büyük Taarruz’un planlamasında kritik rol oynadı.

• Mareşal Unvanı: 1922’de Büyük Taarruz’un zaferle sonuçlanmasının ardından Mustafa Kemal Atatürk ile birlikte mareşal rütbesine terfi ettirildi.

Türk Ordusunun Modernleşmesindeki Katkıları

Fevzi Çakmak, 1923-1944 yılları arasında Genelkurmay Başkanı olarak Türk ordusunu çağdaş bir yapıya kavuşturdu:

1. Askeri Yapılanma ve Disiplin

• Düzenli Ordu Sisteminin Kurulması: Kurtuluş Savaşı sonrası dağınık kuvvetleri disiplinli bir ordu haline getirdi. Modern eğitim programları ve tatbikatlar düzenledi.

• Alman Askeri Modeli: Ordunun eğitim ve teşkilat yapısını Alman sistemine göre revize etti. Baron von der Goltz gibi Alman subaylardan destek alarak teknik modernizasyonu sağladı.

2. Eğitim ve Teknoloji Yatırımları

• Harp Akademilerinin Geliştirilmesi: Subay eğitimini standartlaştırdı ve yurt dışı eğitim programlarını genişletti.

• Silah ve Lojistik Altyapı: Ordunun silah envanterini Mauser tüfekleri ve Krupp topları gibi modern sistemlerle güçlendirdi. Demiryolu ağlarını askeri lojistiğe uygun hale getirdi.

3. Siyaset Üstü Ordu Anlayışı

• Ordunun Tarafsızlığı: Çakmak, ordunun siyaset dışı kalması gerektiğini savundu. Bu ilke, Cumhuriyet dönemi Türk ordusunun temel prensibi haline geldi.

Siyasi Hayatı ve Tartışmalar

• Demokrat Parti’ye Katılım: 1946’da emekli olduktan sonra Demokrat Parti’den milletvekili seçildi. Ancak 1948’de partinin laiklik karşıtı söylemlerine tepki göstererek Millet Partisi’ne geçti.

• Vefatı ve Mirası: 10 Nisan 1950’de İstanbul’da vefat etti. Cenazesine katılan büyük bir halk kitlesi, devletin resmi tören düzenlememesi nedeniyle tabutunu elleri üzerinde taşıdı.

Öne Çıkan Özellikleri ve Mirası

1. Stratejik Deha: Çanakkale’den Kurtuluş Savaşı’na kadar tüm cephelerde başarılı komutanlık yaptı.

2. Vatanseverlik: İstanbul Hükümeti’nin sadrazamlık teklifini reddederek Milli Mücadele’yi tercih etti.

3. Tevazu: Gösterişten uzak, sade bir yaşam sürdü. “Kavaklı Fevzi” lakabıyla anıldı.

4. Atatürk ile Uyum: Atatürk’ün en güvendiği komutanlardan biri oldu ve devrimlerin askeri altyapısını sağlamlaştırdı.