Fitoterapi, eczacılık fakültelerinde yer alan, bitkisel drog ve ilaçları inceleyen Farmakognozi bilim dalının konusudur.
Dolayısıyla, herhangi bir bitkisel drog veya ilacı denetleyebilecek, hekim ve hastayı o ilacın etken maddeleri, etkisi, yan etkisi ve dozajı konusunda doğru bilgilendirecek tek kişi, eczacıdır.
Fitoterapide kullanılan bitkiler, sınıflandırılmış, etken madde miktarı belli, standardize edilmiş ve sağlıklı koşullarda ambalajlanmış olarak satışa sunulmalıdır.
Bitkisel ilaçta da her ilaçta olduğu gibi ölçü büyük önem taşır. Bitkilerin de belli dozlarda tedavi edici, ölçü aşıldığında ve/veya yanlış kullanıldığında zehir olabileceği unutulmamalıdır. İlaç ile zehir arasındaki fark bir doz meselesidir.
Fitoterapide doğru bilgi çok önemlidir. Bitkilerin farklı etken maddeler içeren, dolayısıyla farklı etkilere sahip türleri mevcuttur (papatya da olduğu gibi).
Eczacı Nİmet Özata
nimetozata@yahoo.com
Fitoterapi, eczacılık fakültelerinde yer alan, bitkisel drog ve ilaçları inceleyen Farmakognozi bilim dalının konusudur.
Dolayısıyla, herhangi bir bitkisel drog veya ilacı denetleyebilecek, hekim ve hastayı o ilacın etken maddeleri, etkisi, yan etkisi ve dozajı konusunda doğru bilgilendirecek tek kişi, eczacıdır.
Fitoterapide kullanılan bitkiler, sınıflandırılmış, etken madde miktarı belli, standardize edilmiş ve sağlıklı koşullarda ambalajlanmış olarak satışa sunulmalıdır.
Bitkisel ilaçta da her ilaçta olduğu gibi ölçü büyük önem taşır. Bitkilerin de belli dozlarda tedavi edici, ölçü aşıldığında ve/veya yanlış kullanıldığında zehir olabileceği unutulmamalıdır. İlaç ile zehir arasındaki fark bir doz meselesidir.
Fitoterapide doğru bilgi çok önemlidir. Bitkilerin farklı etken maddeler içeren, dolayısıyla farklı etkilere sahip türleri mevcuttur (papatya da olduğu gibi).
Bitkilerdeki etken maddelerin miktarı toplama zamanına veya yetiştiği yere göre değişebilir.
Şimdi de bitkilerin kullanımında dikkat edilecek hususları görelim:
1- Doğru bitkiyi toplamak
2- Doğru zamanı seçmek
a-Yapraklar: Bitki çiçek açmaya başladığı zaman,
b-Çiçekler: Tamamen açılmadan evvel veya tomurcuk halinde,
c-Toprak altı kısımları: Bitkinin toprak üstündeki kısımları kuruduktan sonra,
d-Kabuklar: Bitki yapraklarını döktükten sonra,
e-Meyve ve tohumlar: Özel kayıtlar yoksa olgunlaştıktan sonra toplanmalıdır.
3- Saklanması: Droglar rutubetsiz, havadar, mümkün olduğu kadar serin ve ışıksız yerlerde saklanmalıdır. Drog, cam kavanoz, teneke kutu gibi kaplarda saklanmalı, 1 yıl içinde tüketilmelidir. Uçucu yağ için kullanılacak droglar sıkı kapalı, teflon kapaklı renkli cam şişelerde, +4 derecede buzdolabında saklanmalı.
Bitkisel ve sentetik ilaçlar arasındaki farklar :
1- Bitkisel drogların yan etkileri azdır ve çok uzun zamandan beri tedavide kullanıldıkları için bunlar iyi bilinmektedir. Buna karşılık sentetik ilaçların yan etkileri daha fazladır.
2- Bitkisel drogların birçoğu birkaç etkiye birden sahiptir. Çünkü değişik etken maddeleri bir arada içerirler. Sentetik bileşikler ise bir tek etkiye sahiptir.
3- Bitkisel drogların etkisi geç görülür ve uzun süre kullanılması gerekir.(3 haftalık kürler tavsiye edilir.) Sentetik ilaç ise hemen tesir eder.
Bitkisel çay hazırlama yöntemleri:
< Çiçek, ince yaprak veya uçucu yağ taşıyan droglar: Demleme (infuzyon) yapılır.
< Kaba yaprak veya yumuşak meyveler: Drog su ile 1-2 dakika kaynatılır. 5 dakika dinlendirilir, süzülür.
< Kök, kabuk, sert meyve ve tohumlar: Toz edilmiş drog su ile 3-5 dakika kaynatılır. 5 dakika dinlendirilir, süzülür.
< Bazı bitkiler taşıdıkları etken maddeleri sebebiyle demleme veya kaynatma yapılmadan, oda sıcaklığında su ile bekletme (maserasyon) metodu ile içilecek hale getirilirler.
Demleme yapılırken her bitki için ayrı ayrı belirtilmiş gramdaki drog, cam veya porselen bir kaba konularak, belirtilen miktarda kaynamış su ilave edilir. Üstü cam veya porselen bir altlıkla kapatılır. Gene her bitki için belirtilmiş sürelerde beklemeye bırakılıp, daha sonra süzülerek içilir. Bu arada suni tatlandırıcı konulmamasına özellikle dikkat edilmelidir.
Kaynatma yapılırken ise, yine her bitki için ayrı olarak belirtilmiş gramdaki drog, belirtilen miktarda su ile belirli bir süre içinde ağzı kapatılarak kaynatılır. Belirlenmiş sürelerde bekletilip süzülür.
Bitki çayları her seferinde taze hazırlanarak içilmelidir. Çay karıştırıcısı olarak metal yerine cam veya ahşap karıştırıcı tercih edilmeli, suni tatlandırıcı kullanılmamalıdır.
