BEDEN DİLİ İLE İLGİLİ SORULAR VE CEVAPLAR
• Ben bir anaokulunda öğretmenlik yapıyorum. Geçen gün en sevdiğim çocuklardan biri olan Eren yaramazlık yaptı. Ona sert davranmaya çalıştım ama o hiçbir şey olmamış gibi bana gülümsedi ve yaramazlığını sürdürdü. Sanki ona gerçekten kızamayacak kadar onu sevdiğimi hisseder gibiydi. Onun yaşındaki bir çocuk gerçekten benim duygularımı okuyabilir mi ?
Altı yaş altındaki çocuklar çok hassa alıcılar gibidir. Söylenen sözleri yalanlayan ya da onaylayan beden dili sinyallerini algılayabilirler. Büyüklerin ağzından çıkan sözlerle beden dili ile söylediklerinin her zaman birbirini tutmadığını, hatta bazen çeliştiğini ebeveynleri ile yaşadıkları deneyimlerden bilirler. Biz büyüklerin çocuklara karşı davranışları çoğu kez iki yüzlülük içerir. Onlara “seni leylekler getirdi” ya da “yalan söylemek kötüdür” gibi bir sürü yalan söyleriz. Çocuklar ise leyleğin onların doğumunda hiçbir katkısı olmadığını ve büyüklerin yalan söylemesinin olağan bir şey olduğunu keşfetmekte gecikmezler.
Çocuklar büyüklerin söylediklerinden hangisinin doğru olduğunu ayırt etmeyi çok erken yaşlarda öğrenirler aksi halde akılları delirecek gibi karışırdı. Böylece daha küçük yaşlarda anne babasının –çok daha gerçek bir iletişim türü olan- beden dilini okumayı öğrenirler. Bu bilgiyi kullanarak yaramazlıklarında ne kadar ileri gidebileceklerini saptarlar.
Okula başladığında çocuk aynı beceriyi öğretmeni ile iletişiminde kullanır. Eren de bu becerisi ile sizi o anda hemen tartıp biçti, sınadı ve vardığı sonuca göre davrandı. Onun gözünde siz bu sınavda başarısız oldunuz. Görünüşte nasıl davranırsanız davranın, onu çok sevdiğiniz için onu cezalandıramayacağınızı anladı. Sizin beden dilinizi ustalıkla okuyor ve canının istediği gibi davranıyor.
• Patronum her durumda sürekli gülümsüyor. Geçen hafta çok büyük bir zarara uğradık. Bunu ona haber verdiğimde bile gülümsüyordu. Bir taraftan da başını sallıyor ve küfür ediyordu. Acaba ortada kötü bir durum olduğunu anlayamıyor mu? Yoksa insan mutsuzken bile gülümseyebilir mi? Gülümsemenin taşıdığı anlamlar nelerdir?
Gülümseme harika bir iletişim aracı olabilir –ya da iletişimi engelleyen bir maske-
Patronunuzun gülümsemeyi maske olarak kullandığı açık. Bu maskeyi gerçek duygularını saklamak ya da kendini toplamak için zaman kazanmak amacıyla kullanıyor. Bu pek çok insanın yaptığı, çok yaygın bir davranıştır. Bu tip gülümseme her çeşit durumda otomatik olarak gösterilen bir tepkidir. Kişi bir yandan gülümserken bir yandan da durum değerlendirmesi yapar ve kendini kontrol altına almaya çalışır.
Jimmy Carter’in gülümsemesi bu tipti. Büyük bir sorunla karşı karşıya olduğunda, yanlış bir şey söylediğinde ya da yaptığında hemen bu gergin gülümsemesi ortaya çıkardı. Bu gergin gülümseme onun gerçek tepkisi değil, ona zaman kazandıran bir maskeydi. Bir an sonra söyledikleri genellikle bu gülümsemeyi yalanlardı.
Bu tip gülümsemede anahtar sözcük kontroldür. Bu tür maskeyi kullanan insanlar duygularını sürekli kontrol altında tutan kişilerdir. Gerçek kimliklerini, gerçek duygularını ve tepkilerini dürüstlükle ve samimiyetle ortaya çıkarmaktan çok korkarlar. Bu onların savunmalarını zayıflatır, onları incinme ve yaralanmalara açık hale getirir. Bazı insanlar için bu savunmasızlık dehşet vericidir. Hiç kimseye güvenilmez, onun için insan bir an için bile olsa kendini savunmasız bırakmamalıdır!
Maske görevi yapan gülümseme sürekli halkın karşısında olan kişilerin “profesyonel” gülümsemesine çok benzer . Jacqueline Onasis’in gülümsemesi böyleydi . Çok çalışmış , geniş ve çok abartılıydı . –ama asla gözlerine yansımazdı- Normal bir gülümseme yanakları yukarı kaldırır ve göz çevresini kırıştırır . Jackie’nin gülümsemesi asla gözlerine ulaşmazdı. Görünüşlerine aşırı önem veren kadınlarda böyledir. Hollywood’daki aktrislerin yarısından çoğu gözlerini kocaman açarak yalnız dudaklarıyla gülümsemeyi öğrenmişlerdir. Çevresi kırışıksız, güzel gözlü olmayı, dürüst gözlü olmaya tercih ederler.
Tabii aralarında görünüşünü umursamayan ve içinden geldiği gibi gülümseyenlerde vardır. Meg Ryan ve Bette Midler buna örnektir. Onlar gülümsediğinde yüzlerinin tamamıyla gülümser.
Gülümseme gülümseyen kişi hakkında neler söyler ? Gerçek bir gülümsemeyse, o anda o kişinin ruhunun derinliklerini, oradaki gerçek insanı görürsünüz. Ama maske yada profesyonel bir gülümsemeyse size tek söyleyebileceği gülümseyen kişinin dış görünüşüne çok önem verdiğidir .
Bir insan dış görünüşü ile ne kadar fazla ilgiliyse, özgüveni ve özsaygısı o kadar eksiktir. Kendinden gerçekten emin olan biri duygularını maskeleme ihtiyacı hissetmez.
• Küçük kızım Annie’nin başka çocuklarla oynarken dışa dönük ve rahat ama tek başına oynadığında hemen hemen hiç gülmediğini fark ettim bunun nedenini merak ediyorum. Yetişkinler de başka insanlarla birlikteyken daha mı sık gülüyorlar?
Çocuk olsun yetişkin olsun her insanın başkaları ile birlikteyken çok güldüğü bir gerçektir. Yalnızken gülmememiz için komik bir şeyi anımsamamız, okumamız yada görmememiz gerekir. Ama başkası ile birlikteyken aramızdaki iletişim sırasında bizi güldüren pek çok şey çıkabiliyor. Annie’nin diğer çocukların yanında daha canlı olmasının nedeni onlarla çekingenlik ve utangaçlık duymadan iletişim kurabilmesi.
Başkalarının yanında daha kolay gülmemizin ilginç bir yönü de var. Birlikte güldüğümüz şeyler yalnız başımızdayken de bize aynı derece komik gelmiyor mu? Ya da başka bir deyişle başkalarının kahkahalarının üzerimizdeki etkisi nedir? karşımızdakinin güldüğünü görmek daha fazla gülmemize mi neden oluyor? Bir başkasının güldüğü bir şey bize daha mı komik geliyor? Yani, sıradan bir şey birisi ona güldüğümüzde bize de mi komik görünüyor?
Çocukların birbirlerinin gülüşünden nasıl etkilendiğini araştırmak için Wales Bilim ve Teknoloji Enstitüsü’nden iki araştırmacının gerçekleştirdiği bir deney var. Bu deneyde 7-8 yaş grubundan çocuklar 9 yaşında bir grup çocukla bir araya getirildi ve mizahi öyküler dinlettirildi.
Daha önceden dokuz yaşındakilere belirli yerlerde –komik olsun, olmasın- gülmeleri söylenmişti.
Sonuçta 7-8 yaşındakilerin 9 yaşındakiler güldüğünde güldükleri ve aslında komik olmayan bu bölümleri de komik buldukları görüldü.
Televizyon komedi programları yapımcıları da banda alınmış kahkaha efektlerini program arasına yerleştirilir. Bu kahkahalar bizim değil, onların komik buldu terlerde duyulsa da onlar izleyicilerin bu konudaki şartlanmışlığını kullanmaya çalışırlar.
İnsanları bu biçimde programlamanın gerçekten ürkütücü bir gücü var. Bu şekilde neyin komik olduğu konusunda yönlendirilebiliyorsak bu başka konulara da davranışlarımızı etkilemek için kullanılabilir. Nefret duymamızı istiyorlarsa nefret duyabilir, şiddeti hoş görebiliriz. Kovboy filmlerinde ve polisiye filmlerdeki şiddeti ve cinayetleri ne kadar doğal bulduğumuzu düşünün.
(Soru ve Cevaplar, Juliust Fast’ın, “Siz Sussanız da Bedeniniz Konuşuyor” isimli kitabından derlenmiştir.)
Mahmut Açıl
mahmutacil@hotmail.com
Bu yazılarımız da ilginizi çekebilir:
