Babası: Sultan III. Mehmed
Annesi: Handan Sultan
Doğumu: 1592
Ölümü: 1639
Saltanatı: 1. Dönem (1617- 1618) 2. Dönem (1622- 1623)
Sultan I. Mustafa Manisa’da doğdu. Annesi Handan Sultan’dır. Sultan I. Mustafa güzel yüzlü, seyrek sakallı, sarı benizli ve iri gözlü bir padişahtı. İki dönem padişahlık yaptı. Sinirli bir yapıya sahipti. Sultan I. Mustafa, ağabeyi Sultan I. Ahmed’in padişahlığı süresince, 14 yıl sarayın bir odasında hapis hayatı yaşadı. O devirde bu gerekli görülüyordu. Aksi halde şehzadeler devlet yönetimine karışıyor, hatta padişahı devirmek için harekete bile geçebiliyor ve devlet birliği tehlikeye düşüyordu. Buna meydan vermemek için şehzadeler “izale” olunur veya bir odaya kapatılırdı.
Sultan I. Ahmed tahta geçtiğinde kardeşini öldürtmemiş, ancak sarayda mahpus tutmuştu. Kafes hayatı denilen bu süre sonunda Sultan I. Mustafa Osmanlı hanedanının en büyük erkek evladı olması dolayısıyla tahta çıkarıldı fakat kısa sürede dengesiz hareketleri görüldüğünden ulema, asker ve devlet erkânının ittifakı ile tahttan indirildi. İlk iktidarı üç ay sürdü. Sultan I. Mustafa, 20 Mayıs 1622’de, II. Osman’ın katledilmesi üzerine ikinci defa tahta çıkarıldı. İkinci Saltanatı da bir yıl, dört ay kadar devam etti.
Sultan I. Mustafa ikinci padişahlığının başlamasından 1.5 yıl sonra 10 Eylül 1623 tarihinde şeyhülislam fetvası ile tekrar tahttan indirildi. Fetvanın gerekçesi olarak da “Akli dengesi tam olmayan birisinin halife olamayacağı” gösterildi. Sultan I. Mustafa tahttan indirildikten 16 yıl sonra, 20 Ocak 1639 günü sinir hastalığından dolayı Topkapı Sarayında vefat etti.
I. Mustafa, şehzadeliği döneminde sarayda yaşadığı hayat sağlığını bozmuştu. Devletin içinde bulunduğu sorunlarla yakından ilgilenme fırsatı bulamamıştı. Devletin iç meseleleri karışık olduğu gibi doğuda ve batıda savaşlar devam ediyordu. Her padişahın tahta çıktığında mutad olduğu gibi on beşinci sultan olarak tahta çıkan Mustafa’nın cülus töreninde de askere ve ocaklıya ulufeleri dağıtılmıştı. Kapıkulu askerî cülus bahşişlerini aldıkları halde I. Mustafa’nın padişah olmasına muhalefet etmişlerdi.
Sultan I. Mustafa ile birlikte kardeş katli nadiren görüldü, artık şehzadeler sarayın kendilerine ayrılan bölümünde tahta geçecekleri günü beklemeye başladılar. Tabii valide sultanlar, şehzade anaları arasında rekabetler başladı, her biri bir vezire ve diğer gruplara dayanarak entrikalarla padişah değiştirmeye çalıştılar. Bu durum sarayda karışıklığa sebebiyet verdi. Sonuçları devletin bekası için tehlike arzetmeye başladı.
Sultan I. Mustafa, çok dindar bir insandı. Sadaka vermeyi çok severdi. Hatta sarayın havuzuna hizmetçilerin toplaması için para atardı. Saraydaki hayatını ibadet ederek, dini eserler okuyarak geçiriyordu. Tahta geçmesi için ikinci kez davet edildiği zaman, odasında Kuran-ı Kerim okuduğunu ve padişahlık istemediğini bildirmişti. Yaşamı daha çok Üsküdar ve Davutpaşa Sarayı’nda geçmiştir.
