Stresle etkin mücadele direkt
olarak stres kaynaginin taniminin dogru yapilmasina ve dogru reaksiyonun
verilmesine baglidir. Birinci bölümde kontrol algisinin, hissedilen stres
seviyesi ile iliskili oldugundan bahsedilmisti. Bu yüzden psikososyal stres
kaynaklarini kontrol edilebilirlikleri açisindan da inceleyerek daha etkin
mücadele yapabilmek mümkün olabilir
√ 1. Kontrol edilemeyen psikososyal kaynaklar
Bu kategoriye verilebilecek
en tipik örnek trafikte yasanan sikintilardir. Kimi insan kendisini tehlikeli
bir sekilde sollayan bir araci araç sahibine bir ders vermek amaci ile takip
edip tehlikeli bir sekilde sollar. Bu tür bir ders verme amaci ile trafik
kurallari disinda yapilan hatali sollamalar diger araç sahibini kizdirmaktan
baska bir ise yaramadigi gibi hatali sollamalarin sayisini
arttirmaktadir.
Ancak ders verme girisiminde olan kisi durumu kendisinin
kontrol edebilecegi ve degistirebilecegi bir durum olarak gördügünden yanlis bir
tanim yapmakta ve yanlis bir müdahalede bulunmaktadir. Trafik içerisinde sizin
hakkinizin yenmemesini, hayatinizin baskalari tarafindan tehlikeye atilmamasini
saglayacak durum herkesin kurallara uymasi ile mümkündür. Bu olaylarda insanin
kontrol edebilecegi seyler kendi uyumu ile kisitlidir, baskalarinin trafik
kurallarina uymadigini görerek ayni uyumsuzluklarla müdahale etmek daha fazla
uyum getirmez.
O halde bu durumda söyle bir soru akla gelir: Baskalarinin
bana yaptigi haksizliklarin neden oldugu öfke kaygi gibi olumsuz duygularla
bütün günümün rezil olmasina izin mi vermem gerekir? Buradaki kilit nokta,
olaylar müdahalelerle olumlu yönde degistirilemiyorsa, olumsuz duygularla bas
etmenin yolunun ögrenilebilecegidir. Yani baskalarinin bize haksizlik etmesi
gibi bir stres kaynagini o anda belki engelleyemeyiz ama duygularimiza olan
hakimiyetimizle günün rezil olmasini degistirebiliriz. Bu konu duygularla bas
etme olarak asagida incelenecektir
√ 2. Kontrol edilebilen psikososyal kaynaklar
Yukarida bahsedilen
trafikte seyreden diger araçlarin kurallara uymamasi gibi bir stres kaynagina o
anda müdahale etmek kontrolümüzün disindadir, bununla beraber bazi stres
kaynaklarina direki olarak müdahale edebilir ve stres kaynagi olmaktan
çikarabiliriz. Bu duruma tipik bir örnek olarak alinan fazla sorumluluklardan
dolayi asiri çalismak zorunda kalmayi verebiliriz.
Bazi insanlar
sorumluluklarin kendilerine asiri derecede yüklenmesini istemezler ama bir
otorite figürü kendilerine yeniden bir is verince \”hayir’ da diyemezler. Strese
sebep olan otorite figürleri ile iliski tarzi sosyal beceri kazanimlari ile daha
az stres verici hale getirilebilir. Giriskenlik ve sosyal beceri egitimleri
ileride detayli bir sekilde incelenecektir.
Psikososyal stres kaynaklari ile aslinda stres vermeyebilecek bir olayin
yanlis algilanmasi sonucunda da karsilasilmaktadir. Bu durumda kaynagin kendisi
degil algilanis tarzi strese neden olmaktadir. Bu tür durumlardaki Stres
Yönetimi için durumu çesitli yönleriyle muhakeme edebilmenin ögrenilmesi iyi bir
yol olabilmekledir.
√ Olumsuz Duygularla Mücadele :
Duygularimiz hayatimizin renkleridir.
Olumsuz duygularimiz uzun süreli ve çok yogun olmadiklari sürece hayatimiza
anlam katarlar. Bununla beraber yasanan anlik ve çok yogun olumsuz duygular
davranislarimizi yönlendirdigi zaman, olumsuz duygunun daha uzun sürelerde devam
etmesini saglar. Yogun yasanan duygularda genellikle görülen tipik bir özellik
vücudun uyarilma seviyesinin artisidir.
Uyarilmisligin çok yüksek oldugu
ve yapilmasi gereken isin komplike oldugu durumlarda performansin düstügü
bilinmektedir. Yasanan durumun uyarilmislik seviyesini arttirmasi sempatik sinir
sisteminin aktivasyonu ile ilgilidir ve bu sistemin temel görevi, durumla basa
çikilabilmek için yeterli gücü saglamaktir. Uyarilmislik seviyesi kizginlik ve
öfke gibi duygularda ne kadar yüksekte ise, insan o anda ürettigi gücü bosaltma
ihtiyaci hissedebilir.
Bu gücü kavga etmek, karsidakini sindirmek gibi
davranislara dönüstürme muhtemeldir. Bununla beraber bu tür davranislar da
durumdaki olumsuz duygularin yatismasini getiremezler. Dolayisiyla uyarilma
seviyesini çok yukarilara tasiyan olaylarda soguk kanliligin korunmasi ve
kendimizi koruyacak kararlarin bu anda alinarak davranislarimiza aktarilmasi
oldukça yararli olabilir. Bu manevra bir nevi semptom tedavisi olarak
düsünülebilir. Yani eger bir hastalik varsa en etkin mücadele hastaligin
kaynaginin ortadan kaldirilmasi olabilir.
Bununla beraber kaynaga
ulasamadigimiz veya etkileyemedigimiz durumlarda, hastalikla ortaya çikan
semptomlari hedef alan bir tedavi uygulamak mantik kazanir. Stres Yönetimi de
kaynagin üzerinde çalismiyorsak kaynagin neden oldugu semptomlar (burada asiri
uyarilmislik) seçilerek müdahale yapilabilir. O halde burada önem kazanan soru
uyarilmislik seviyesine nasil müdahalede bulunulacagidir.
kaynak: zekaevi.com
