NLP SÖZLÜK
– A –
Algı: perception: Duyu organları tarafından kaydedilen uyaranların, beyin tarafından yorumlanıp anlamlandırılması işlemi sonucunda ortaya çıkan üründür. Bu sürece algılama adı verilir.
Algısal Duruş Almak: perceptual positioning: Başkalarıyla ilişkilerinizde etkili olmanızı sağlayacak güçlü bir yol vardır. Bu da onların davranış biçimleri ve tercihlerini nasıl yaptıklarıyla ilgili bilgilerinizi genişletmenizdir. NLP bu konuda pratik bir çözüm bulmuş, ‘Algısal Duruş Almak’ tekniğini geliştirmiştir. Bir iletişim sırasında çözümsüz bir noktaya geldiğinizde, kendinize yeni bir fırsat yaratmak için, sözel ve bedensel olarak aldığınız duruşu değiştirebilirsiniz. Üç temel algısal duruş vardır.
Birinci Algısal Duruş: Kendinizden Bakış.
İkinci Algısal Duruş: Ötekinden Bakış.
Üçüncü Algısal Duruş: Gözlemci Olarak Bakış.
Alt Sistemler: submodalities: Alt sistemler bizim deneyimlerimizi nasıl kodladığımızı ve farklı duyusal sistemleri nasıl ayırdettiğimizi gösterir.
Ayak Uydurmak: pacing: İnsanların birbirine ayak uydurması, duygusal hallerine saygı göstermelerini ve yanıt vermelerini sağlayarak dostane bir ilişkiyi güçlendirir.
Aynılık/Farklılık Kalıbı: sameness/ difference: Aynılığı tercih eden kişiler benzer işlerde ya da aynı işte çalışmayı tercih eder, değişiklik aramazlar. Farklılığı tercih eden kişiler ise işlerini değiştirmek isterler.
– B –
Bağımsız/Düzenlilik Kalıbı: options/procedures: Bağımsızlık kalıbını kullanan insanlar bir düzenlemeyi izleyerek başlayabilir ve sonra uygun çeşitlemeleri ekleyebilirler. Seçeneklerinin sayısını arttırma ve seçme özgürlüklerini kullanma konularında motivasyon sahibidirler. Düzenlilik kalıbını kullanan kişiler ise belirlenmiş görevleri yerine getirmekten ve standart olan şeyleri yapmaktan hoşlanırlar.
Bağlamın Yeniden Çerçevelenmesi: context reframing: Bağlamın yeniden çerçevelenmesini uygulayarak, her davranışın olumlu bir yönünü görmeyi başarabilirsiniz. Doğru olan şeyi, doğru yerde ve doğru zamanda yapabilmeyi başarabilirsiniz.
Başarısızlık: failure: NLP dünyasında ‘başarısızlık’ diye bir şey yoktur. Alınacak dersler ya da ‘geri bildirim’ vardır.
Beceriler/Yetenekler Düzeyi: capabilities : Sizin yetenekleriniz, beceriler ve nitelikler olarak kullanabileceğiniz kaynaklarınızdır. Bunların çoğu düzenli olarak kullandığınız süreçlerdir, otomatiktirler ve alışkanlık halindedirler.
Beden Dili: body language: Bedeninizin duruş şekilleri, sesinizin kalitesi, nefes alma şekliniz ve buna benzer özellikleriniz her zaman temsil sistemlerinin işaretleridir. a.Sesin özelliği, b. Başın Duruşu, c. Nefes Alış Şekli, d. Bedenin Duruşu
Bilgi: information: Kategoriler sıralamasının bir parçasıdır. Örneğin, ilk iş gününüzle ilgili hatıralarınızı canlandırırken şu bilgi edinme sorularını kullanabilirsiniz: ‘Bu işi nasıl seçtiniz?’: ‘Bu şirkete niçin geldiniz?’
Birinci Algısal Duruş: first perceptual position: Kendinizden Bakış. Bu sizin kendi gerçekliğinizdir. O anda orada varolan durumu nasıl gördüğünüz, nasıl duyduğunuz ve neler hissettiğinizle ilgilidir.
– Ç –
Çapalar: anchors: NLP terminolojisinde bir ‘çapa’, belirli bir tepkiyi uyandıran herhangi bir uyarandır.
Çarpıtmalar: distortions: Konuşmacı mantıksal temellere dayanmayan sonuçlardan söz ederse ya da deneyimlerin farklı yanları arasında yanlış bağlantılar kurarsa, çarpıtmalar ortaya çıkar.
Çevre Düzeyi: environment: Çevre düzeyi, sizin dışınızda olan her şeyi kapsar. Nerede olduğunuzu, birlikte olduğunuz insanları, evinizi, işinizi, çevrenizdeki her şeyi kapsar.
– D –
Davranışlar Düzeyi: behaviours: Sizin davranışlarınız, yaptığınız şeylerdir, söylediğiniz şeylerdir ve çevrenizde gözlemlediğiniz ya da duyduğunuz şeylerdir.
Davranışları Birbirine Uydurmak: matching: Dostane bir ilişki kurmak’ (rapport), ötekilerin temsil sistemlerine ve beden dillerine kendinizinkileri uydurarak kısmen başarılabilir. Eğer onlar oturuyorsa siz de oturursunuz, yavaş nefes alıyorlarsa siz de yavaş nefes alırsınız, yavaş bir ses tonuyla konuşuyorlarsa siz de yavaş bir sesle konuşursunuz.
Davranışları Farklılaştırmak: mismatching: Bazen öyle anlar olur ki, artık tartışmayı sürdürmek istemiyorsunuzdur ya da tartışmanın odak noktasını değiştirmek istiyorsunuzdur. Böyle bir anda bilinçli olarak bedensel duruşunuzu farklılaştırabilirsiniz.
19. Değerler: values: Sizin değerleriniz, karar verme süreçlerinizin dayandığı kriterlerdir. Hayatınızı yaşama biçiminiz için önemli olan niteliklerdir.
Değişimler: changes: Yaşamınızı incelediğinizde belki de artık ihtiyacınız olmayan, amaçlarının modası geçmiş inançlarınız olduğunu göreceksiniz. Eğer böyle inançlarınız varsa, onları değiştirin.
Değişimin Nörolojik Düzeyleri: neuro logical levels of change: NLP’nin önde gelen düşünürlerinden Robert Dilts, ‘Öğrenme’, ‘İletişim’ ve ‘Değişim’in altı düzeyini belirlemiştir. Dilts’in ‘Nörolojik Düzeyler’ adını vermesinin nedeni, bu altı düzeyin, mantıksal ve hiyerarşik bir düzen içinde olmalarıdır. En yüksek seviyeden itibaren:
1.Ruhsallık, Bağlantılılık ve Amaç Düzeyi (sorusu:başka kim?)
2.Kimlik ve Misyon Düzeyi (sorusu: kim?)
3.İnanç Sistemleri ve Değerler Düzeyi (sorusu:niçin?)
4.Beceriler ve Yetenekler Düzeyi (sorusu:nasıl?)
5.Davranışlar Düzeyi (sorusu: ne?)
6.Çevre Düzeyi (sorusu: nerede?)
Dil: linguistic: Sizin dilinizi kullanış biçiminizle ilgilidir. Kullandığınız, kelime ve cümlelerin, sizi ve çevrenizi nasıl etkilediğiyle ilgilidir.
Disney Stratejisi: Robert Dilts’e göre Walt Disney ‘Başarı’ için bir ‘Strateji’ geliştirmiştir. Bu Stratejide dört duruş vardır. Birincisi Meta Duruş ya da Yaratıcılık’tır. Bu çalışmayı yapacağınız yerde bir alanı işaretleyerek, Amacınızı belirleyerek (örneğin “Ben bir NLP Eğitmeni olacağım!”) Yaratıcılık çapası atarsınız. (Yeri çapalamak için örneğin sağ ayağınızı sert bir şekilde yere vurmak yeterlidir.) İkincisi Hayalci’dir. Bir başka yeri işaretleyerek Hayalci’ye ayırırsınız. Geçmişte Hayalci olduğunuz bir anı anımsayarak buraya çapalarsınız. Üçüncüsü Gerçekçi’dir. Bir yeri ona ayırırsınız. Geçmişte çok gerçekçi olduğunuz bir anı anımsayarak buraya çapalarsınız. Dördüncüsü Eleştirmen’dir. Geçmişte olumlu eleştiriler yaparak başarılı olduğunuz bir anı anımsayarak buraya çapalarsınız. Planınız gelişip olgunlaşana kadar sırasıyla bu çalışmaları sürdürürsünüz.
Dostane Bir İlişki Kurmak: rapport: Eğer insanlarla kurduğunuz iletişimler her zaman başarılı ve çatışmasız oluyorsa, her şey yolunda demektir. Eğer her şey yolundaysa, bu sizin elde edebileceğiniz bütün bilgileri kendi temsil üslubunuzda kullanırken, kiminle iletişim kurduğunuza dikkat ederek, o insana uygun olanı seçiyorsunuzdur. NLP terminolojisinde bu uygulama, ‘Dostane bir ilişki kurmak’ (rapport) olarak bilinir.
Duygusal/Dokunsal Alt Sistemleri: kinaesthetic submodalities:
1. Basınç: sert/yumuşak,
2. Doku: pürüzlü/kaygan,
3.Ağırlık: hafif/ağır,
4.Konum: bedeninizin neresini deneyimliyorsunuz?,
5.Şekil: köşeli/bükülü,
6.Yorgunluk: güçlü/zayıf
Duygusal/Dokunsal Erişim İpuçları: kinaesthetic accessing cues: Eğer bir insanın gözleri ‘Sağ Aşağıya’ bakıyorsa, duygusal/dokunsal bir süreç içinde demektir. Bazen içsel duygularıyla bazen de insanları kırmadan idare etme becerileriyle hareket ederler.
26. Duygusal/Dokunsal Temsil Sistemleri: kinaesthetic representational systems: Bilgi edinme sürecimizin bir parçasıdır.
– E –
Erişim İpuçları: accessing cues: Söz ya da hareketle yapılan işaretlerin çözümlemesini öğrenerek, kendinizin ve başka insanların tercih ettikleri düşünme ve iletişim kurma üsluplarını/biçimlerini tanımaya başlayabilirsiniz. NLP terminolojisinde buna ‘Erişim İpuçları’ denir. 1.Görsel, 2.İşitsel, 3.Duygusal/Dokunsal Erişim İpuçları vardır.
Etkinlikler: activity: Kategoriler sıralamasının bir parçasıdır. İlk iş gününüzle ilgili hatıralarınızı canlandırırken şu ‘etkinliklerle’ ilgili konuları kullanabilirsiniz: İkna ve teşvik konuşması; Ekip toplantısı; Çalışanlarla brifing; Telefon görüşmeleri.
– F –
Fiilin Belirtilmemiş Olması: unspecified verbs: Bu kalıpta, bir eylem, nasıl yapıldığı açıkça belirtilmeden betimlenir. Örneğin: ‘Biz çok etkili olacağız.’ Buna şu soru sorulur: ‘Nasıl çok etkili olacağız?’
Filtre Sistemleri: filter systems: Sizin filtre sistemleriniz, size verilen bilgiyi nasıl yanıtladığınızı ve onu nasıl programladığınız anlamanızı sağlar. Size sorulan çeşitli soruları yanıtlama biçiminiz, sizin deneyimleriniz ve bilgiyi filtreleme biçiminiz hakkında bir fikir verir. NLP terminolojsinde bu filtre sistemlerine ‘Meta Programlar’ denir.
– G –
Genel/Ayrıntılı Kalıbı: general/detail: Genel kalıbı kullanan insan ‘Büyük Resim’ ve genel kavramlar hakkında düşünür. Ayrıntılı kalıbı kullananlar ise verilerin küçük parçalarıyla ilgilenirler.
Genel Ölçüler: universal quantifiers: Genel ölçülerin dili, ‘her zaman’, ‘her’, ‘hiçbir zaman’, ‘hiçbir’, ‘herkes’, ‘herşey’ ve ‘hiçbirşey’ gibi sözcükleri kapsar.
Genellemeler: generalisations: Genelleme kalıplarında tek bir deneyim, mutlak bir hakikatmiş gibi ve her koşula uygulanabilirmiş gibi yorumlanır.
Geri Bildirim ya da Alınacak Dersler: feedback: NLP dünyasında ‘Başarısızlık’ diye bir şey yoktur, ‘Geri Bildirim’ ya da ‘Alınacak Dersler’ vardır. Bir olayın üzerinde düşünerek, bir daha ki sefere daha farklı bir şekilde’ yapmaya karar verebilirsiniz.
Görsel Alt Sistemler: auditory submodalities:
1. Rengi: siyah/beyaz/gölgeli,
2. Parlaklığı: solgun/parlak,
3. Açıklık: donuk ve puslu/keskin ve odaklanmış,
4. Boyut: gerçek boyutundan büyük/küçük, çerçeveli veya panoramik,
5. Konumu: önde/bir yanda/arkada,
6. Açıklık: bulanık/odaklanmış.
7.Katılımcı (kendi gözleriyle gören) ya da Dışarıdan Bakan (resme bakan)
Görsel Erişim İpuçları: auditory accessing cues: Görsel erişim ipuçlarını kullanan bir insan, soruları cevaplamadan önce zihninde bir resim oluşturur. Diyagramlardan, kartlardan ve projeksiyondan yararlanır.
Görsel Temsil Sistemleri: auditory representational systems: Bilgi edinme sürecimizin bir parçasıdır.
Göz Hareketleri: eye movements: Karşımızdaki insanın göz hareketlerine konsantre olarak göz erişim ipuçları sayesinde o insanın temsil sistemleri hakkında daha fazla enformasyon elde edebilirsiniz.
Gözlemler ve Anahtar Sorular: observations and key questions:
1.Modellemek istediğiniz beceriyi tanımlayın
2.Bu beceriyi mükemmel bir şekilde sergileyen bir kişiyi ya da kişileri seçin
3.Onların filtrelerini ve meta programlarını gözlemleyin ve betimleyin.
4.Onların nörolojik düzeylerini gözlemleyin ve betimleyin.
– H –
Harita: map: Harita arazinin kendisi değildir. Her kişinin haritası biriciktir. Şeyleri nasıl gördüğü, şeyleri görme biçimi’ biriciktir.
Hikayeler: stories: Sağ beynimizi ve sezgilerimizi devreye sokarlar. NLP, Bilinçdışı, Metaforlar/Mecazlar, Sağ Beyin, Trans ve Milton Modeli ile bağlantılıdır.
– İ –
İçeriğin Yeniden Çerçevelenmesi: content reframing: İçeriğin yeniden çerçevelenmesini uygulayarak, kısıtlayıcı görünen bir davranışın ‘anlamını’ değiştirebilirsiniz.
İçsel/Dışsal Kalıbı: internal/external: Buna bazen ‘Referans Çerçevesi’ denir. İnsanlar aksiyonları hakkında yargı oluştururken bu filtreye başvururlar.
İçsel Diyalog: internal dialogue: İnsanlar birbirleriyle konuşurken, bir yandan da içsel diyaloglarını sürdürüler. Böyle anlarda gözleri ‘Sol Aşağıya’ doğru kayma eğilimi gösterir.
İkinci Algısal Duruş: second perceptual position: Ötekinden Bakış. Bu sizin karşınızdaki insanın gerçekliğidir. O anda orada varolan durumu nasıl gördüğü, nasıl duyduğu ve neler hissettiğiyle ilgilidir.
İletişim: communication: Bir iletişimin anlamı onun etkisindedir. İletişim ilişkisindeki kendi rolünüzü iyice anladığınızda, iletmek istediğiniz mesajla ilgili olarak başka şeyler daha yapmanız gerektiğini bulabilirsiniz.
İnanç sistemleri ve Değerler Düzeyi: belief systems and values: Nörolojik düzey olarak inançlarınız sizin doğru olduğuna inandığınız şeylerdir. Gündelik yaşam etkinliklerinizin temel formlarıdır.
İnançlar: believes: Bazı inançlar nesiller boyunca aileler yoluyla insanlara aktarılır.
a. Kişisel inançlar, b. Profesyonel inançlar
İnançtan Aksiyona: from beliefs to action: NLP terminolojisinde ‘inançlarımız’, bizim kendimizle ilgili, başkalarıyla ilgili ve şeylerin nasıl olmalarını beklediğimizle ilgili varsayımlarınızı temsil eder. Bu varsayımlar bizim davranış ve düşünme kalıplarımızı oluşturur.
İsimleştirme: nominalisation: Bizim, dinamik bir fiili ya da süreci betimlerken onu statik hale getiren bir ‘isim’ kullanmamızdır.
İşitsel Alt Sistemler: auditory submodalities:
1. Volüm: yüksek/alçak,
2. sözler/müzik,
3. stereo/mono,
4. Ses kaynağının mesafesi: yakın/uzak,
5. Tempo: hızlı/yavaş,
6. Ton: yumuşak/sert, kimin sesi,
7. Tempo: alışılmıştan daha hızlı /yavaş.
İşitsel Erişim İpuçları: auditory accessing cues: İnsanlar seslerle düşünürken, gözleri, sesleri hatırlamak için ‘Sola’ ve sesleri resimlemek için ‘Sağa’doğru hareket eder.
İşitsel Temsil Sistemleri: auditory representational systems: Bilgi edinme sürecimizin bir parçasıdır.
İşyerindeki Etkisi: impact at work: Mo Shapiro’nun, Bir Haftalık NLP Kursu kitabında işlenen bilgileri kullanarak işyerinizde bir değişim yaratmayı düşündüğünüzde önce ‘Davranışların Birbirine Uydurulması’ (match) ve sonra da ‘Duyguların paylaşılması’ (pace) yöntemlerinin uygulanması daha uygundur.
– K –
Kalibrasyon ya da Halden Anlamak: calibration: Göz Hareketleri ve Beden Dili size temsil sistemleriyle ilgili genel bir bakış sağlar. Kalibrasyon tekniği ise farklı bilgileri tanımanızı ve uygulamanızı sağlar. Her insan için özgün ve biriciktir.
Karmaşık Denkleştirmeler: complex equivalent: Genellikle ‘Zihin Okuma’yı takip eder. Sanki aynı anlamdaymış gibi, iki cümlenin birleştirilmesinden oluşur.
Karşılaştırmalar: comparisons: Bazen karşılaştırma içeren bir cümle kurarız fakat neyle karşılaştırdığımız belirsiz olabilir.
Kategoriler Sıralaması: sorting categories: İlk iş gününüz üzerinde düşünün. Hatırlayacağınız unsurlar sizin kullandığınız kategoriler sıralamasına bağlı olacaktır. Hiçbirinin doğru yada yanlış olmadığını bilerek, kendi ‘Bilgi Sıralama Biçiminizi’ tanıyabilirsiniz. Örnek: 1.Kişiler, 2.Yerler, 3.Şeyler, 4.Etkinlikler, 5.Zaman, 6.Bilgi Edinmek.
Kaynaklar: resources: Bazen içsel ve dışsal kaynaklarımızı unuturuz İyi oluşturulmuş bir Hedef ya da Sonuç tasarımı, hem ona erişmeyi hem de bunun sürdürülmesini kapsar. Eğer gerekli olan içsel kaynakların hepsine sahip olduğunuzu kabul edersiniz, bunlarla ilgili beceri de hedefinizde içerilmelidir.
Kendinizi ve Başkalarını Tanımanın Yolu: knowing yourself and others:
1. Temsil Sistemleri, 2. Halden Anlamak, 3. Dostane bir ilişki kurmak
Kimlik ve Misyon Düzeyi: identity and mission: Sizin kimliğiniz, kim olduğunuzu düşündüğünüzle ilgili bir tanımdır. Herhangi bir zamanda, herhangi bir rolle ilgilidir. Etiketlerin altında gizlidir.
Kişiler: people: İlk iş gününüzü anımsarken, size çevreyi gösteren kişi, yöneticiniz, ekip üyeleriniz ve yeni arkadaşlarınız aklınıza gelebilir.
Kriz Yönetimi: crisis management: Çalıştığınız şirketin ya da çalıştığınız yöneticilerin ve diğer çalışanların, sizinkine benzer Meta Programlara sahip olmaları mümkündür. Buna karşıt bir durumda, eğer kendinizi onların yanında bir yabancı gibi hissediyorsanız, Meta Programlarınız farklı demektir. Eğer siz proaktif iseniz ve yanınızda çalışanlar reaktif iseler, bu durum hayal kırıklığı ve can sıkıntısı yaratabilir. Bunu çözmek için Kriz Yönetimi çalışmaları yapılır.
Kokusal Temsil Sistemleri: olfactory representational systems: Bilgi edinme sürecimizin bir parçasıdır.
Konuşurken gerçekten ne demek istiyorsunuz?: what exactly do you mean?: Eğer ne söylemek istediğinizi tam olarak belirlemeden konuşursanız ve doğru olarak anlaşılmayı beklerseniz, bu sizin bir hikayenin yarısını anlatmanıza benzeyecek ve farkı yorumlara açık olacaktır.
– L –
Linguistic: Sizin dilinizi kullanış biçiminizle ilgilidir. Kullandığınız kelime ve cümlelerin sizi ve çevrenizi nasıl etkilediğiyle ilgilidir.
– M –
Meta Model: meta model: Belirsizlik içeren dil kalıplarını daha iyi anlayabilmeniz için oluşturulmuş bir modeldir. Özel sorular eklenerek güçlendirilmiştir.
Meta Modelin kesinleştirme sorularıyla müdahale ettiği muğlak ifadeler:
a. Silme,
1. Öznenin belirtilmemiş olması,
2. Fiilin belirtilmemiş olması,
3. İsimleştirme,
4. Karşılaştırmalar,
5. Yargılar,
b. Çarpıtmalar,
1. Zihin okumak,
2. Karmaşık denkleştirmeler,
13. Neden ve etki,
14. Önkabuller/Varsayımlar,
c. Genellemeler,
1. Genel ölçüler,
2. Zorunluluk içeren ifadeler,
3.Olanaklılık ya da olanaksızlık içeren ifadeler.
Meta Program Filtreleri: metaprogram filters: İnsanların deneyimlerini filtrelerden geçirirken ya da ayırıp sınıflandırırken gösterdikleri esnekliği tanımak çok önemlidir. Bizler alışkanlık olarak bazı deneyimlere dikkatimizi veririz ve bazılarını da görmezlikten geliriz. Bunlar bizim düşünme ve çalışma biçimlerimizdeki sabit ve tutarlı kalıpları oluşturur.
1. Yaklaşan/Uzaklaşan Kalıbı,
2. Aynılık/Farklılık Kalıbı,
3. İçsel/Dışsal Kalıbı,
4. Genel/Ayrıntılı Kalıbı,
5. Bağımsızlık/Düzenlilik Kalıbı,
6. Proaktif/Reaktif Kalıbı.
Milton Erickson: Hipnoz ve Psikoterapi dünyasında harikalar yaratan doktor Milton Erickson 1901 doğumluydu. Onsekiz yaşındayken felç geçirmiş ve bir yıl boyunca çelik bir ciğere bağlanarak yaşamak zorunda kalmıştı. Bu dönemde Erickson görüyor, duyuyor, düşünebiliyor fakat hareket edemiyordu.
Vakit geçirmek için çevresindeki insanların sözlü ve sözsüz davranışlarını gözlemlemeye başladı. Özellikle de ‘Söylenen ya da Dile Getirilen Şeyler’(bilinç alanı) ile ‘Söylenmeyen, Dile Getirilmeyen, fakat İma Edilen Şeyler’(bilinçdışı alanı) arasındaki farkları inceliyordu.
Bebekleri gözlemleyerek (modelleyerek!!) yeniden yürümeyi öğrendi. Bu gözlemleri, bilgileri ve deneyimleri onu dünyanın en başarılı psikoterapisti yaptı. Danışanın sorunuyla ilgili bir ‘Hikayeyi’ bir anda kurgulayabiliyordu. Hikayenin sonu her zaman ‘Sorundan Kurtuluşla’ bitiyordu. O hikayeyi anlatırken danışan ‘Trans Haline’ giriyordu.
Bu çalışma sayesinde danışan, sorunun çözülmesini sağlayacak ‘Bilinçdışındaki İçsel Kaynaklarına’ erişiyordu. Milton Erickson’un ‘Dili Kullanma Becerisi’ ve ‘Sözel Olmayan İletişim Becerileri’ danışanların kolayca Transa girmelerini ve Bilinçdışı kaynaklarına erişmelerini, böylece ‘Olumlu Yönde Değişmelerini’ sağlıyordu.
Bu beceri NLP Sistemi içinde modellendi ve ‘Milton Modeli’ denen yapı ortaya çıktı.
Milton Modeli: Milton Erickson’un kullandığı yöntemlerden geliştirilerek NLP Sistemine aktarılmıştır. Meta Dil ayrıntılara inerken (tümden gelim), Milton Dili genellemelere gider (tüme varım).
Hikayelerin sağladığı etkiyi yaratır. Sol beyindeki egonun devre dışı bırakılmasını sağlar. Böylece danışan kendi egosunun direncini ve engellemesini aşarak bilinçdışındaki kaynaklarına erişebilir.
Milton Dili Örnekleri şöyledir: “Endişelendiğinizi biliyorum…”, “Geçmişte mutlu anlarınız olduğunu biliyorum…”, “Ve onları hatırlamak güzel, değil mi…”, “Eğer…sonra…”, “Bütün bunları öğrenebilirsin değil mi…”, “…size yepyeni bir anlayış kazandırır”, “…ve yapabilirsin”, “Yapamaz mısın?”, “Birisi, biliyorsun…”, “Geçen yıl Taksim Nippon Otelinde bir NLP kursunda tanıştığım bayan trans sırasında bir su damlası olarak bir göle düştüğünü gördüğünü anlatmıştı. Su damlalarının da duyguları olduğundan söz etmişti…”
Misyon: mission: Kimlik ve Misyon düzeyinde şu sorunun cevabını araştırabilirsiniz: “Bunu yaparken ben kimim?”
Mo Shapiro’nun Bir Haftalık NLP Kursu Programı:
1. Pazar Günü: NLP Nedir?,
2. Pazartesi Günü: Kişisel ve Profesyonel İnançlar,
3. Salı Günü: Kendinizi ve Başkalarını Tanımak,
4. Çarşamba Günü: Ne Demek İstiyorsunuz,
5. Perşembe Günü: Filtre Sistemleri,
6. Cuma Günü: Değişim ve Yeniden Çerçeveleme sistemleri,
7. Cumartesi Günü: Seçenekleriniz Arttırın.
Modelleme: modelling: NLP terminolojisinde Modelleme, bir insanın bir görevi ya da işi mükemmel bir şekilde başarmasını sağlayan ‘düşünceleri’ ve ‘aksiyonları’ anlama sürecidir.
Mükemmelliğin Temel İlkeleri: basic principles of excellence:
1. Gerek duyduğumuz kaynaklar hepimizde vardır.
2. İletişimin anlamı onun etkisindedir.
3. Başarısızlık yoktur, Alınacak Dersler ya da Geri Bildirim vardır.
4. Harita arazinin kendisi değildir ve her kişinin haritası biriciktir.
– N –
Neden ve Etki: cause and effect: Bu kalıp, bir şeyin bir başka şeyle nedensel ilişki içinde olduğunu gösterir.
Neuro: Sizin düşünme sürecinizle ve duyumlarınızı kullanarak çevrenizde ne olup bittiğini anlama biçiminizle ilgilidir.
NLP Hakkında Tarihsel Bilgi: an overview of NLP: NLP, Richard Bandler ve John Grinder tarafından 1970’li yılların başlarında geliştirilmiştir.
NLP Modelleme Süreci: modelling process:
1. İkinci Algısal Duruşu kullanın.
2. Kullandığınızı düşünerek Modeli test edin.
3. Beceriyi başkalarına aktarma biçimini tasarımlayın.
NLP Nedir? What is Neuro Linguistic Programming: NLP’nin popülerliği 1970’lerin ortalarından beri artmaktadır. İletişim, ticaret, kişisel gelişim ve psikoterapi alanlarında birçok uygulamaları vardır.
– O –
Olanaklılık ya da Olanaksızlık içeren ifadeler: model operators of possibility/impossibility: Bir kişi ‘Ben yapamam’ ya da ‘Bu benim için imkansız’ gibi ifadeleri kullanıyorsa, bahsettiği konuları kendi ‘Beceri’ ve ‘Etki’ alanının dışında olarak algılıyor demektir.
– Ö –
Önvarsayımlar: presuppositions: Bu kalıp, bizim inançlarımızla ve beklentilerimizle ilgili kabullenmelerin altında yatan varsayımlardan oluşur.
Öznenin belirtilmemiş olması: unspecifeed nouns: Bu kalıpta (cümle kuruluşunda) bir eylemi (action), kimin yaptığını açıkça belirtmeden betimlersiniz.
– P –
Proaktif/Reaktif Kalıbı: proactive/reactive: Proaktif insanlar kendi kendilerini harekete geçirerek, teşvik ederek, inisiyatif alırlar. Reaktif insanlar ise sorumluluğu üstlenecek birisinin ortaya çıkmasını beklerler.
Profesyonel İnançlar: working beliefs: Örneğin:
1. Biz her sabah işimize, elimizden gelenin en iyisini yapmaya geliyoruz.
2. Biz her zaman doğru karar veririz.
3. Her aksiyonun arkasında olumlu bir niyet vardır.
4. Her soruya verilebilecek birçok cevap vardır.
Programming: Sizin davranışlarınızla ilgilidir. Düşüncelerinizi, fikirlerinizi ve aksiyonlarınızı organize etme biçiminizle ilgilidir. Bunların önceden tahmin edilebilen ve edilemeyen sonuçları vardır.
– R –
Rehberlik Etmek: leading: Karşınızdaki kişide olumlu bir değişim yaratmak, olumsuz bir halden kurtulmasına yardımcı olmaktır.
Ruhsallık, Bağlantılık ve Amaç Düzeyi: spirituality/connectedness/purpose: Bu düzey, sizin de bir parçası olduğunuz Büyük Sistemi temsil etmektedir. Sizin kendiliğinizin merkez noktasıyla ilgilidir. Bazen ‘Sizin En Yüksek Amacınız’ olarak isimlendirilir.
– S –
Seçeneklerinizi ve Esnekliğinizi Arttırın: increase your options: Seçeneklerinizi ve esnekliğinizi arttırmanın bir yolu da, ‘Yaşamınızın İşleyiş Biçimine’ dikkat etmek: ‘Kendi İçsel Gücünüze’ odaklanmak ve ‘Başarılarınız’ üzerinde yoğunlaşmaktır.
Silme: deletion: Karşımızdaki insanın ‘ne dediğimizi anlayacağını’ farzediyorsak ya da bunun ‘önemsiz’ olduğunuz düşünüyorsak, her türlü bilgide ‘silme’ yaparız. En genel ‘silme’ örnekleri şunlardır:
1.Öznenin belirtilmemiş olması, 2.Fiilin belirtilmemiş olması, 3.İsimleştirmek, 4.Kıyaslamak, 5.Yargılar.
Sonraki Adımlar: next steps:
1. Ulaşmak istediğiniz sonucu bilin.
2. Esnek olun.
3. NLP çalışmalarınızı sürdürün.
4. NLP merkezleriyle bağlantı kurun.
5. Okuma listesi yapın. NLP kasetleri dinleyin.
Sonuç/Hedef Belirleme Soruları: outcome checklist: Şu soruları cevaplandırın:
1. Hedefiniz/Sonucunuz olumlu olmalı; soru: ne istiyorsunuz?
2. Ayrıntılı olmalı; soru: nerede, kim, ne zaman, ne, nasıl yaptı?
3. Açıkça görülmeli; gerçekleşmiş gibi hayal kurduğunuzda ne görüyor, duyuyor hissediyorsunuz?
4. Size ait olmalı; kimin Sonucu/Hedefi bu?
5. Yaşam üslubunuza uygun olmalı; gerçekleşmesini ne kadar istiyorsunuz?
1. Sizin kaynaklarınız kullanılmalı; daha önce kaynaklarınızın hangilerini kullandınız ve hangilerini transfer edebilirsiniz?
– Ş –
Şeyler: things: İlk iş gününüzü hatırlamaya çalıştığınızda, aklınıza gelen masanız, koltuğunuz, bilgisayarınız, resimler, çay kahve içme kolaylıkları gibi şeyler.
Şirket Meta Programları: company metaprograms: Eğer siz proaktif iseniz ve yanınızda çalışanlar reaktif ise, bu ‘hayal kırıklığı’ ve ‘can sıkıntısı’ yaratabilir. Bunu çözmek için Kriz Yönetimi çalışmaları yapılır.
– T –
Tatsal Temsil Sistemleri: gustatory representational systems: Bilgi edinme sürecimizin bir parçasıdır.
Temsil Sistemleri: represantational systems: Bilgi edinme süreci içsel olarak temel duyumlarımız yoluyla temsil edilir.
1. Görsel Temsil Sistemleri,
2. İşitsel Temsil Sistemleri,
3. Duygusal/Dokunsal Temsil Sistemleri,
4. Tatsal Temsil Sistemleri,
5. Kokusal Temsil Sistemleri.
Tercih Ettiğiniz Kodlama Yöntemi: your preferred method of coding: Alt Sistemler sizin ‘olumlu olarak hatırladığınız’ bir deneyim ile ‘unuttuğunuz’ ya da ‘hatırladığınızda sizi korkuyla sindiren’ deneyimler arasındaki farklılıkları oluşturur. Tercih ettiğiniz ‘Kodlama Yöntemini’ tanımaya başladığınızda, bu kodlamayı değiştirip değiştirmemeyi seçebilirsiniz. Özellikle sizin motivasyonunuzu olumsuz etkileyen bir haliniz, sizi motive eden bir hal ile değiştirmek istediğinizde, bu Yöntem çok yararlı olacaktır.
Tüme Varım/Tümden Gelim: chunking up and down: Elde ettiğimiz bilgiyi, farklı düzeylerde ve farklı ‘tüme varım/tümden gelim’ işlemleriyle yönetiriz. Daha geniş ve genel bir bakış açısına geçmek için ‘Tüme Varım’ işlemini; ayrıntılara inmek için ‘Tümden Gelim’ işlemini kullanarak, bir projenin başarılı olmasına katkıda bulunmak için ‘düşünme yolunu’ değiştirebiliriz.
– Ü –
Üçüncü Algısal Duruş: third perceptual position: Gözlemci Olarak Bakış. Bu algısal duruş, Bağımsız Gözlemcinin gerçekliğidir. O anda orada varolan durumun içinde olmayan, o duruma karışmamış birisine, durumun ‘nasıl göründüğünü’ gerçekliğidir.
– Y –
Yaklaşan/Uzaklaşan Kalıbı: towards/awayfrom: Amaç ve hedeflerine ‘Yaklaşma’ kalıbı içindeki bir insan, çıkar ve yararları hakkında konuşacak ve ‘ne istediğini’ bilecektir. İstenmeyen Sonuçlardan ‘Uzaklaşma’ kalıbı içindeki bir insan ise ‘sorunları’ hakkında konuşacak ve ‘amacına’, değil ‘sakınmak istediği şeye’ odaklanacaktır.
Yargılar: judgements: Onlar, kendi kişisel dünyalarının haritasını, sanki tek harita oymuş gibi sunmaktadırlar. Örneğin şöyle derler: ‘Herkesin bildiği bir hakikat vardır: İyi bir talihi olan ve yalnız yaşayan bir adam, bir karısı olmasının ihtiyacını duyarak yaşayan adamdır.’
Yaşam Üslubunuz: life style: Ulaşmak istediğiniz sonuçlar, yaşam üslubunuzla uyuşuyor mu? Sonuca ulaştığınızda neler hissedeceksiniz? Bu soruların cevapları, en az ulaşmak istediğiniz Sonuç kadar değerlidir.
Yeniden Çerçeveleme: reframing: Yeniden çerçevelemenin önemi, bir şeye ‘farklı açılardan’ bakarak düşünebilmenizi sağlamasından gelmektedir. İnsanlar, çeşitli düşünce ve davranış kalıplarına, birer ‘resim çerçevesi’ gibi yapışmaktadırlar.
Yerler: places: İlk iş gününüzü hatırlamaya çalıştığınızda, aklınıza gelen ‘şirketin yerleşimi’, büronuz, yemekhane, büyük toplantı salonu gibi yerler.
Yüklemler: predicates: Özne hakkında bir şey söyleyen sözcük ya da sözcüklerdir. Yüklemler bizim ‘Temsil Sistemleri’ arasındaki farklılığı belirlemekte kullandığımız sözcüklerdir. Görsel özellikli kişiler toplantı notlarının yazılı olarak kendilerine verilmesini; işitsel özellikliler dinlemek ve konuşmak; duygusal/dokunsal özellikliler toplantıdan sonra herkesin elini sıkıp, toplantıyla ilgili duygularını öğrenmek isterler.
– Z –
Zaman: time: İlk iş gününüzü hatırlarken aklınıza gelen ‘ne zaman oldu’, ‘tarihi’, ‘saat saat ne yaptığınız’ gibi zamansal özellikler.
Zaman Çizgileri: timelines: Bir şeyin geçmişten gelen bir hatıra mı, yoksa gelecekle ilgili bir plan mı olduğunu nasıl bilebilirsiniz? NLP çalışmalarında çeşitli sorulara cevap vererek, ‘zamanı’ nereye yerleştirdiğiniz hakkında bir fikir edinebilirsiniz. İşaretleri değerlendirerek ‘kendi zaman çizginizin yönünü’ izleyebilirsiniz.
Zaman İçinde: in time: Kendi zaman çizgilerinin içinde yaşayan insanlar, ‘şimdi’ üzerinde yoğunlaşmaya eğilimlidirler.
Zaman Seyahati: time travel: Bizim zamanla ilişki kurma biçimimiz, iletişim kurma biçimimizi etkiler.
1. Zaman çizgileri,
2. Zaman içinde,
3. Zaman yoluyla.
Zaman Yoluyla: through time: Eğer bir insan ‘Zaman Yoluyla’ zaman çizgisi üzerinde işliyorsa; geçmişi, şimdisi ve geleceği önündedir. Böyle kişiler, yaşamda karşılaştıkları olayların, birbiriyle bağlantılı ve bir dizi oluşturan bölümler olduğunu düşünürler.
Zihin Okumak: mind reading: Zihin okuma, konuşan kişinin düşüncelerini ve duygularını bildiğini varsayan dinleyicilerin yaptıkları bir ‘Yorumlama’ çeşididir.
Zorunluluk İçeren İfadeler: modal operators of necessity: Bu kalıp, yaşamımızı onlarla sürdürdüğümüz ‘koşullar’ ve ‘kurallarla’ bağlantılıdır. Genellikle çocukluk döneminden kaynaklanan ‘yazılı olmayan kurallar’ ve ‘görünmeyen otorite’ olarak bilinirler.
KAYNAKÇA
Adem Özbay ve Cengiz Erengil, “NLP Sözlüğü”, Armoni Yayıncılık, İstanbul, 2005.
Belleruth Naparstek, “Altıncı Duyunuz”, Türkçesi: Yasemin Tokatlı, Beyaz Yayınları, İstanbul, 1998.
Carry Copper ve Alison Straw, “Bir Haftada Başarılı Stres Yönetimi”, Çeviren: Emel Köymen, Dünya Yayıncılık, İstanbul, 1998.
Cengiz Erengil, “Krishnamurti ve Philosophia-Bireysel Bilincin Dönüşüm Serüvenleri”, Ayna Yayınevi, İstanbul, 2002 (geliştirilmiş ikinci baskı).
Cengiz Erengil, “Budizm”, İnsan Yayınları, İstanbul, 2004.
Cengiz Erengil, “Meditasyon-Tüm Yönleri ve Uygulamalarıyla”, lamure yayın Grubu, İstanbul, 2004 (Yeni Aktüel dergisiyle dağıtılmıştır).
Cengiz Erengil ve Adem Özbay, “Sezgisel Biçimi Eğiterek-6.Hissi Geliştirmek”, Armoni Yayıncılık, İstanbul, 2004.
Earlene F.Gleisner, “Gündelik Yaşamda Reiki”, Çeviren: Cengiz Erengil, Alkım Yayınevi, İstanbul, 2003.
Hâce Han, “İslam Hikmeti”, Çeviren: Cengiz Erengil, İnsan Yayınları, İstanbul, 2004.
Ian McDermott and Wendy Jago, “The NLP Coach” , Piatkus, London, 2003.
Ian McDermott and Wendy Jago, “NLP Koçluğu” , Türkçesi : Fatma Can Akbaş , Kariyer Yayıncılık , İstanbul , 2003.
Joseph O’Connor and John Seymour , “Introducing NLP” , Element , London , 2002
Joseph O’Connor ve Ian McDermott, “NLP’nin İlkeleri” , Çeviren : Demet Uyar Ezerler , Sistem Yayıncılık , İstanbul , 2001.
Joseph O’Connor and Ian McDermott , “ Way of NLP”, Thorsons , London , 2001
Joseph O’Connor , “NLP Workbook” , Element , London , 2002
Jiddu Krishnamurti, “Zihin ve Düşünce Üzerine”, Çeviren: Cengiz Erengil, Ayna Yayınevi, İstanbul, 2001.
John White, “Aydınlanma Nedir-İç Dünyanın Keşfi”, Çeviren: Cengiz Erengil, Ayna Yayınevi, İstanbul, 2002.
Joseph O’Connor ve Ian McDermott, “NLP’nin İlkeleri”, Çeviren: Demet Uyar Ezerler, Sistem Yayıncılık, İstanbul, 2001.
Mo Shapiro, “1 Haftada NLP-7 Günde Yaşamınızı Değiştirin”, Çeviri: Cengiz Erengil, Armoni Yayıncılık, İstanbul, 2004.
Paul Roland, “How to Meditate”, Chancellor Press, London, 2003.
Robert E.Ornstein, “Yeni Bir Psikoloji”, Çevirenler: Dr.Erol Göka ve Feray Işık, İnsan Yayınları, İstanbul, 2001.
Roger N.Walsh ve Frances Vaughan, “Ego Ötesi”, Çeviren: Halil Ekşi, İnsan Yayınları, İstanbul, 2001.
Sharon Labell, “İçsel Huzur İyi yaşamın Kapısını Açar-Yeni Bir Epiktetos Yorumu”, çeviren: Cengiz Erengil, Alkım Yayınevi, İstanbul, 2003.
Sheila Dainow, “Kendi Danışmanınız Olun”, Çeviren: Derya Kaptan, Rota Yayınları, İstanbul, 2000.
Stephen R.Covey, “Etkili İnsanların 7 Alışkanlığı”, Türkçesi: Gönül Suveren ve Osman Deniztekin, Varlık Yayınları, İstanbul, 2002.
Stephen R. Covey , “The 7 Habits of Highly Effective People-Restoring The Character Ethic” , Pocket Books , Great Britain , 1999
Stephen R. Covey , “Etkili İnsanların 7 Alışkanlığı” , Türkçesi : Gönül Suveren – Osman Deniztekin , Varlık Yayınları , İstanbul , 2002.
Stephen R. Covey , “First Things First” , Simon and Schuster UK Ltd , Great Britain , 1999.
Stephen R. Covey , “Önemli İşlere Öncelik” , Türkçesi : Osman Deniztekin , Varlık Yayınları , İstanbul , 2000.
Stephen R. Covey , “Etkili Ailelerin 7 Alışkanlığı” , Türkçesi : Selim Yeniçeri , Beyaz Yaynları , İstanbul , 1999.
Steve Andreas ve Charles Faulkner , “NLP Başarının Yeni Teknolojisi” , Türkçesi : Alican Azeri , Yayın Yönetmeni : Tamer Dövücü , Beyaz Yayınları , İstanbul , 2001.
Sue Knight , “Uygulamalarla NLP” , Çeviren : İpek Görkey Taffe , Editör : Turgay Biçer , Sistem Yayıncılık , İstanbul , 2001.
Tad James and Wyatt Woodsmall , “Time Line Therapy and The Basis of Personality” Meta Publications , United States of America , 1988.
Hazırlayanlar
Adem Özbay
Cengiz Erengil
www.gencgelisim.com
