Konuşma yeteneğine çağlar boyu vurulan dem, kadim Yunanistan'da çakıl taşlarıyla göstermiş kendini. Hatipler ağızlarına çakıl taşları koyarlarmış hitap kabiliyetlerini geliştirmek için. Ayrıca, ses volümleri yükselsin diye, okyanusun dalgaları üzerinden bağırırlarmış alabildiğine. Güzel konuşmak, yılanı bile suspus eden tatlı dil ustası olmak iyi hoş da, diyeceğimizi bir türlü dedirtmeyen, iki sözcüğü dillendirene kadar soğuk terler döktüren bir konuşma bozukluğu, kekemelik duruyor az ötede. Kelime ve sözcüklerin tekrar edilmesiyle konuşmayı önemli ölçüde kesintiye uğratan, akıcılığı engelleyen bir iletişim kusuru olarak nitelendiriliyor kekemelik. Ancak sanıldığı gibi başarı önünde duvarlar ören bir kusur değil bu. Tarih boyunca pek çok ünlü ve başarılı şahsiyetin kekeme oluşu ve bu yazıda örneklerini sunduğumuz sıra dışı yaşam deneyimleri ise, bu gerçeğe ayna tutmak adına yabana atılır olmasa gerek.
Meşhur kekemelere dair söylemler, kutsal kitaplardan bugüne uzanıyor.
Bahar Erkan
bahar@gencgelisim.com
Konuşma yeteneğine çağlar boyu vurulan dem, kadim Yunanistan'da çakıl taşlarıyla göstermiş kendini. Hatipler ağızlarına çakıl taşları koyarlarmış hitap kabiliyetlerini geliştirmek için. Ayrıca, ses volümleri yükselsin diye, okyanusun dalgaları üzerinden bağırırlarmış alabildiğine. Güzel konuşmak, yılanı bile suspus eden tatlı dil ustası olmak iyi hoş da, diyeceğimizi bir türlü dedirtmeyen, iki sözcüğü dillendirene kadar soğuk terler döktüren bir konuşma bozukluğu, kekemelik duruyor az ötede. Kelime ve sözcüklerin tekrar edilmesiyle konuşmayı önemli ölçüde kesintiye uğratan, akıcılığı engelleyen bir iletişim kusuru olarak nitelendiriliyor kekemelik. Ancak sanıldığı gibi başarı önünde duvarlar ören bir kusur değil bu. Tarih boyunca pek çok ünlü ve başarılı şahsiyetin kekeme oluşu ve bu yazıda örneklerini sunduğumuz sıra dışı yaşam deneyimleri ise, bu gerçeğe ayna tutmak adına yabana atılır olmasa gerek.
Meşhur kekemelere dair söylemler, kutsal kitaplardan bugüne uzanıyor. Örneğin, kekeme olduğuna inanılan Musa Peygamber, Kur'an-ı Kerim'de şöyle der: "Rabbim göğsümü aç, işlerimi kolaylaştır, dilimdeki düğümü çöz, böylece insanlar sözlerimi anlasınlar." Burada sözü geçen dildeki düğüm, kimilerince Hz. Musa'nın kekeme olduğuna işaret etmektedir.
Demosthenes, Aesop, Claudius, Balbus Blaesius, Aristotle, Isaac Newton, Charles Canon Kingsley, Cotton Mather ve Lewis Carroll tarih sahnesine hatırı sayılır izler bırakan meşhur kekemelere örnek verilebilecek diğer isimler.
Konuşan ve gülen, aldanan ve aldatan, kurnazlık eden ve bilgiç geçinen hayvanların dünyasında bizi yolculuğa çıkaran Ezop masallarının yazarı Yunanlı Aesop (Ezop) doğuştan kekeme olan ünlülerden biri. Gençlik çağına geldiğinde misafirperverliğin tanrıçası ona rüyasında görünür ve kendisine konuşma kabiliyetini bahşeder. O günden sonra Aesop, hikâye anlatım ustası olur.
Başka bir kekeme, Roma İmparatoru Balbus Blaesius, gösteri oyunlarında kafese kapatılmış bir hilkat garibesi olarak temsil edilirdi. Bu temsildeki kişi, kendisine para verilince kekeme taklidi yapardı. Soyadı Blaesius ise bugün İtalyanca’da kekeme anlamına gelen sözcük olarak kullanılıyor. Diğer bir kekeme Roma imparatoru Claudius ise genç bir adam olarak, muhtemelen kendi kekeme halini biraz fazla abartanlar arasında yer alıyor.
Kraliçe'ye Hitabet Dersleri Veren Kekeme
Yer çekimi kanunu geliştiren İngiliz bilim adamı Isaac Newton parlamentonun pencerelerinin kapalı tutulmasını istiyordu; çünkü halk onun kekeme konuşmalarını duymamalıydı. Charles Canon Kingsley diğer bir İngiliz kekemeydi. Gelin görün ki bu zat 19. asrın hatibiydi. Yazarlığının yanı sıra kraliçe Victoria'ya hitabet dersleri veriyordu. Kekemeliği iyileştirme konusunda sığır eti yemek ve bira içmek gibi ilginç tavsiyeleri vardı. Aynı sıkıntıdan muzdarip meşhur filozof Aristoteles ise, kekemeliğin, fonksiyonunu ifa edemeyen dilden kaynaklandığını öne sürmüştü.
Püritenlerin lideri olan yazar Cotton Mather aynı zamanda Amerika'da Salem bölgesinin savcılığını yapıyordu. Yazdığı ilk kitap, Amerika'da kekemelik üzerineydi. Kendi kekemeliğini tedavi etmek için birçok yöntem denedi Cotton Mather. Kelimeleri uzata uzata ve yayarak konuşması, kelimeleri şarkı formunda kullanması işe yarayan metodlar arasında yer alıyor.
Alice Harikalar Diyarında kitabının yazarı Lewis Carroll bir vaiz olmayı umut ediyordu; fakat kekemeliği yüzünden buna izin verilmedi. Bunun üzerine kalkıp kekemelikten söz eden şu şiiri yazdı.
Gramerini iyi öğren,
Ve asla kekeleme,
İyi ve düzgün yaz,
Tatlıca şarkı söyle,
Çay iç, kahve içme,
Asla karamela yeme.
Ekmeği tereyağı ile ye.
Bir daha kekeleme.
Son dönemlerdeki meşhur kekemeler arasında Marilyn Monroe, Lord David Cecil, Aneurin Bevan ve Winston Churchill yer alıyor. Marilyn Monroe'nun nefesiyle konuşma biçimi bir tür kendi kekemeliğini tedavi biçimiydi. Etkili bir konuşma stili için ağız hareketlerini mübalağalı bir biçimde kullanan Monroe'nun bunu bir konuşma ustası tarafından öğrenmiş olduğu tahmin edilir. Lord David Cecil, 1950 senesinde Oxford Üniversitesi'nde İngiliz Edebiyatı profesörüydü. Ancak Lord David'in kekemeliği bir kabiliyetsizlik göstergesi olarak değil, tam tersine olağanüstü bir parlaklığın ve üretkenliğin işareti olarak görülüyordu.
Diğer bir kekeme Winston Churchill, parlamentoda en iyi hatipti. Kekemelikten kaçınmak ve bunu gizlemek için büyük bir çaba harcar, konuşmalarından önce sıra dışı hazırlıklar yapardı. Yapacağı konuşmaları birkaç hafta önceden kendisi hazırlardı. Ardından bu konuşma metinlerini ezberleyerek pratik yapardı. Konuşmasını sunmadan önce gözlerden uzak yerlerde, yüksek sesle konuşarak ses tonunu ayarlardı.
1930'da İngiliz işçi partisinin lideri olan Aneurin Bevan, parlamentoda Churchill'in muhalifi aynı zamanda Churchill'den sonra parlamentoda en iyi hatipti. Bevan kekemeliğini yenmek için sık sık halkın huzurunda konuşmalar yapardı. Ayrıca kekemelikten kaçınmak adına kekemeliğe meydan verebilen kelimelerin yerine olağanüstü bir kelime hazinesi geliştirmişti.
Son olarak, günümüzde yaşayan ünlü kekemelerden söz etmeden geçmek olmaz. Bunların bir kısmı oldukça sürpriz isimler. Bruce Willis ve James Earl Jones gibi örneğin. Olimpik dalgıç Greg Luganis, roman yazarı ve şair John Updike, astronot ve senatör John Glenn'in karısı Annie Glenn, şarkıcı Carly Simon, country müzisyeni Mel Tillis; rock şarkıcısı John Menendez, Amerikan caz müzisyeni John Larkin ve NBC Spor yorumcusu Bill Walton.
