Empati bireyin kendini bir başkasının yerine koyup onun duygu ve düşüncelerini anlamasıdır. Sempati ise, popüler dilde yaygın olarak kullanılan bir kavram olmasına karşın gerçek tarifi, başkasının duygularını paylaşabilme becerisidir. Sempati çoğu kez empatiyle karıştırılır. Sempati, bireyin, karşısındaki kişinin duygu ve düşüncelerini yaşamasıdır. Empatide ise duygu ve düşünceleri yaşamak değil anlamak vardır. Örneğin, karşıdaki kişi üzüntülüyse, onun üzüntüsünü anlamak empati, üzüntüsünü yaşamak ise sempatidir. Birinde anlamak, diğerinde paylaşım söz konusudur.
Sempati daha çok arkadaşlar ve aile arasında kullanılırken …
ÇETİN ÖZBEY
www.cetinozbey.com
Empati bireyin kendini bir başkasının yerine koyup onun duygu ve düşüncelerini anlamasıdır. Sempati ise, popüler dilde yaygın olarak kullanılan bir kavram olmasına karşın gerçek tarifi, başkasının duygularını paylaşabilme becerisidir. Sempati çoğu kez empatiyle karıştırılır. Sempati, bireyin, karşısındaki kişinin duygu ve düşüncelerini yaşamasıdır. Empatide ise duygu ve düşünceleri yaşamak değil anlamak vardır. Örneğin, karşıdaki kişi üzüntülüyse, onun üzüntüsünü anlamak empati, üzüntüsünü yaşamak ise sempatidir. Birinde anlamak, diğerinde paylaşım söz konusudur.
Sempati daha çok arkadaşlar ve aile arasında kullanılırken; empatiyi terapistler, psikologlar, psikiyatrlar, doktorlar, halkla ilişkiler uzmanları, yöneticiler daha çok kullanır. Bu ve benzeri meslekleri icra edenler empatik olamıyorlarsa işlerinde yeterince başarılı olamazlar.
Empatinin Türkçe karşılığı olan “duygudaşlık” empatiyi tam olarak kapsamamaktadır. Yıllarca empatiyle ilgili çalışmalar yapmış olan Carl Rogers empatiyle ilgili en geniş ve kapsayıcı tanımı yapar: Bireyin kendini karşısındaki kişinin yerine koyarak olaylara onun perspektifinden bakması, yaşadığı duygu ve düşünceleri eksiksiz anlaması, hissetmesi ve bunu ona iletmesi. Empatide bireyin karşısındaki kişiyi çok iyi anlaması gerekir ki, kendini onun yerine koyabilsin. Yağmurlu bir günde arabasını hızla süren bir sürücünün, kaldırımda yürüyen kişinin üzerine su sıçrattığını düşünelim. Sırılsıklam ıslanan kişinin dönüp sürücüye küfrettiğini varsayalım. Bu olayda empati kurabilen sürücü durup adamdan özür diler; çünkü kendini onun yerine koyup olayı değerlendirdiğinde kendisinin haksız, ıslanan kişinin haklı olduğunu kabullenecektir. Empati kuramayan kişi ya durup aynı karşılığı verecek ya umursamadan çekip gidecektir; çünkü yoldaki su birikintisinden kendisinin sorumlu olmadığını düşünecektir. Burada belki su birikintisinin oluşmasında belediye suçludur; ama olay empatik yaklaşımla değerlendirildiğinde ıslanan kişinin tepkisel davranması normaldir. Belki çok önemli bir randevusu vardı; ama ıslandığı için artık gidemeyecek ve birçok şey kaybedecektir.
Anlaşıldığını Hissetmek Gerek
Empatinin önemli bir noktası, empati kuran bireyin, karşındaki kişiyi anladığını ona hissettirmesidir. Bu süreç, “Seni çok iyi anlıyorum” gibi sözel ifadelerle sınırlandırılmamalı, hal ve hareketlerle desteklenmelidir. Karşıdaki kişi anlaşıldığını hissetmedikçe empatiden beklenen yarar etkisini göstermez. Empati kurmanın en önemli faydası, karşıdaki kişiyle kaliteli bir iletişim kurmak, onun sıkıntılarını anladığını ve gerektiğinde paylaşabileceğini ona hissettirmektir. İnsanın anlaşıldığını bilmesi onu rahatlatır ve mutlu kılar.
Birçok iletişim çatışmasının temelinde anlamamak ve anlaşılmamak sorunu yer alır. Empati, anlama ve anlaşılmayı sağladığı için çatışmaların çözümünde önemli bir etkiye sahiptir. Anne-babalar gerek kendi aralarında gerekse çocuklarıyla empati kurabilirlerse, aile bireyleri birbirleriyle daha kaliteli bir iletişim ve etkileşim kurabilirler. Çocuklar anlaşıldıkları an, daha kolay eğitilirler ve eğitim sürecinde daha az çabayla daha doğru yönlendirilebilirler.
Sıkıntılı olan kişiye tavsiyelerde bulunmak her zaman işe yaramaz. İnsanlar, başı dertte olan arkadaşlarını anlamadan, onları yeterince dinlemeden akıl vermeye, kendilerince çözüm yolları göstermeye çalışırlar. Sıkıntılı ve dertli insanın akıldan çok anlaşılmaya ve dinlenilmeye ihtiyacı vardır. Terapide de bu böyledir. Terapist, hastanın öneri beklentisine rağmen, hastayı biraz dinledikten sonra öneri listesi hazırlamaz. Önce uzun uzadıya dinler, bazen ilk seanslarda sadece dinlemeyi tercih eder. Terapi boyunca terapist konuşmadığı halde terapiden sonra kimi hastalar rahatladıklarını belirtirler.
Empati Kurmak Kendini Bilmektir
Empatik becerileri yüksek olan bireylerin sosyal uyum becerileri ve sosyal kabulleri de yüksektir. Her şeyden önce insanın kendini tanıması ve bilmesi çok önemlidir. Kendisini fark edemeyen bir insanın diğer insanları anlaması, onlarla empati kurması olası değildir. Empatik becerileri yüksek olan kişiler, öncelikle kendi duygu ve düşüncelerini çok iyi bilirler. Birçok meslekte de empatik olma gerekliliği ön plana çıkar. Özellikle insanlarla iç içe olan meslek sahipleri çok iyi empati kurabilmeliler.
Üstün Dökmen “İletişim Çatışmaları ve Empati” isimli kitabında şunları anlatır: Bir araştırmada piyano ve keman çalan gençlerin empatik becerileri ve kendilerine yönelik saygı düzeyleri müzikle uğraşmayan gençlerinkine oranla daha yüksek bulunmuştur. Yine benzeri bir araştırmada, kedi, köpek gibi evcil hayvanların beslendiği evlerdeki çocukların empatik becerileri, evcil hayvan beslenmeyen evlerdeki çocukların empatik becerilerine oranla daha yüksek çıkmıştır. Ayrıca şiirle, edebiyatla ilgilenen insanların, ilgilenmeyenlere oranla daha empatik oldukları belirlenmiştir. Yapılan birçok araştırmada ruhsal hastalıkları ve saldırganlık eğilimleri olan bireylerin yeterince empatik olmadıkları saptanmıştır. Ayrıca suç işlemiş ve suça eğilimli olanların da empati kurma yetenekleri yetersiz bulunmuştur. İnsanlar empati kurabilme becerisini ne kadar çok geliştirirlerse, suç içlenme oranlarında da o kadar düşüş görülebilir. Örneğin, yaşlı bir kadının emekli maaşını çalan kişi, çalma eylemini gerçekleştirmeden önce kendini kadının yerine koyarsa ve aynı koşullarda böyle bir durumun başına geldiğini varsayıp içine düşeceği çaresizliği algılayabilirse, eyleminden vazgeçebilir.
bunlarda ilginizi çekebilir:
EMPATİ ve İŞYERİNDE EMPATİNİN ÖNEMİ
