Arka beyin: Omurilik soğanı (medulla), beyincik ve varol köprüsünden oluşur. Büyük sinir yollarının geçiş yeridir; aynı zamanda birinci derecede önemli hareket, duyu ve özerk sinir sistemi merkezlerini kapsar.
Ara beyin: Talamusu, hipotalamusu ve hipofiz bezinin arka bölgesini içine alır. Bitkisel hayatın kontrol merkezi veya bütün otomatik hareketler ile metabolizmada dengelerin kurulması bu merkez sayesinde olur.
Beyincik (Serebellum): Kafatasının art bölümünde ve beynin altında, hareket dengesi merkezi olan organ.
Beyin kabuğu (Korteks): Sinirlerin duyu organlarından beyine getirdiği bilgilerin alındığı kısımdır. Kabuk aslında kaslara, salgı bezlerine ve vücudun çalışan diğer kısımlarına beyin tarafından verilen emirlerin çıkış yaptığı yerdir. Bu emirler ilgili yerlere hareket sinirleri tarafından iletilmektedir.
Beyin sapı: Beyin yarımkürelerini ve beyinciği omuriliğe bağlayan bölüme beyin sapı denir. Varol köprüsü ve omurilik soğanı gibi iki temel bölümden oluşan beyin sapı, iç organlar ile beyin arasındaki bağlantıyı sağladığından beynin çok önemli bir bölümüdür. Refleks hareketlerin, kalp atımlarının ve solunum hızının denetiminden sorumludur. Hem beyinden baş ve boyun kaslarına (örneğin çiğnemeyi, yutkunmayı ve konuşmayı sağlayan kaslar), hem de görme, işitme ve koklama duyularından beyne giden kafatası sinirleri beyin sapından geçer.
Beyin sıvısı: Beyin ve omurilik, üç katlı koruyucu zarla (meninks) sarılıdır. Beyne en yakın olan iç zar ile orta zar arasında beyin sıvısı denilen bir sıvı bulunur.
Bilinç: Kişinin kendisine, yaşantılarına, çevresine, öteki kişilere, bir bütün olarak içinde yaşadığı dünyaya ilişkin farkındalığı, “içebakış” yoluyla zihnin kendi deneyimlerinin gerçekliğini kavrama yetisi.
Bellek (Hafıza): Yaşananları, öğrenilen konuları, bunların geçmişle ilişkisini bilinçli olarak zihinde saklama gücü, dağarcık.
Corpus collosum: Beynin her iki lobu arasındaki bilgi iletişimini sağlayan sinir ağlarından oluşan yapı.
(Beyin) Dalgaları: Kafatasına bağlanan alıcılarla Elektroensefalogram (EEG) denen bir aletle ölçülen beyinden yayılan elektrik sinyallerine “beyin dalgaları” denir. 4 tür beyin dalgası vardır: Alfa, delta, teta ve beta.
Elektroensefalografi (EEG): Beyin dalgaları aktivitesinin elektriksel yöntemle izleyip ölçen metot. Hastaya elektrik akımı verilmediğinden ağrı ya da acı hissedilmez.
Frontal lob: Beynin ön tarafında bilinçli düşünmeden sorumlu olan bölge. İnsanda frontal korteks, tüm kortikal alanın 1/3’ünü oluşturur. Frontal korteksin arka kısmı, yani motor korteks ve premotor korteks, motor kontrolden sorumludur. Bununla beraber prefrontal korteks olarak adlandırılan daha ön kısımlar ise davranışın kontrolünde önemli rol oynar.
Go oyunu: Kökeni MÖ 2000’lere dayanan, 180 beyaz ve 181 siyah taşla 19×19’luk “Go ban” adı verilen bir tahta üzerinde iki kişiyle oynanan, Çin kökenli beyni geliştiren strateji oyunu.
Hipotalamus: Merkezi sinir sisteminin bir parçası olup beyin tabanına yerleşmiştir. Beynin öteki bölgeleriyle ve bütün iç organlarla sinirsel bağlar kurar. Tüm bu bölgelerle sinir lifleri aracılıyla iletişimde bulunur. Salgıladığı bazı hormonlar aracılığıyla da vücuttaki hemen hemen bütün iç salgı bezlerinin çalışmalarını denetler.
Hipofiz: Diğer adıyla pitüiter bez, beyin tabanında sellar çukurda yer alan ve sella diafram ile çevrelenmiş endokrin görevleri olan bir yapıdır. Hipotalamus‘un hemen altında ve ona küçük bir köprü ile bağlı olarak bulunan nohut büyüklüğünde oldukça küçük bir iç salgı bezidir. Bütün iç salgı bezlerini denetler.
(Beyin) İltihabı: Doğrudan beyin zarında yayılan ya da kan ve lenf yoluyla beyne yerleşen değişik etkenler (bakteri, spiroket, virüs, asalaklar, zehir) nedeniyle oluşan iltihap.
(Beyin) Jimnastiği: Bazı zihinsel yetileri çevikleştirmek için yapılan alıştırmaların tümü.
(Beyin) Kanaması: Beyni besleyen damarlardan bir veya birkaçının hastalık veya darbe sonucu zedelenip kanaması.
Kafatası: Beyni çevreleyen, oldukça güçlü, 8 farklı kemikten oluşan koruma sistemi.
Limbik sistem: Beyin kabuğunu (korteksi) oluşturan frontal, parietal ve oksipital lobların altında bir kıvrım şeklinde yer alır. İyi çalışması, güne başlarken heyecanımızı arttırır ve bizi cesaretlendirir. Uyku, açlık, susuzluk, cinsellik gibi bedensel işlevlerin düzenlenmesinde limbik sistemin yeri çok önemlidir.
MR (Manyetik Rezonans): Canlıların içyapısını görüntüleme yöntemidir. Yüksek manyetizma ile canlı dokusunu refleksiyon yöntemi ile görüntü oluşturur. Merkezi sinir sistemi, beyin ve omurilik hastalıklarında daha sık kullanılır.
Nöron: Sinir hücresi de denilen nöron, sinir sisteminin temel fonksiyonel birimidir. Çeşitli biçim ve büyüklüklerde olabilir. Sinirsel uyarıları elektriksel ve kimyasal yolla iletir. Hücre gövdesi büyüktür ve çekirdek burada yer alır. Kısa uzantıları dendrit, uzun uzantıları akson olarak adlandırılır.
Oksipital lob: Beynin arka kısmında yer alan görme duyusuyla ilgili bilgilerin işlendiği lobdur. Hafif zarar görmesi halüsinasyonlara sebep olur.
Omurilik: Omurga denilen kemik bir yapının içinde boyundan kuyruk sokumuna kadar uzanan ve ortasında yine boydan boya bir kanal içeren merkezî sinir sisteminin bir parçasıdır. Beyinde başlar ve direkt beyinden çıkan emirleri gerçekleştirir.
Omurilik soğanı (soğanilik-soğancık-medulla): Beyin ile omurilik arasında yer alır. Böylece beyin ve diğer vücut organları arasındaki bağlantıyı sağlar. Omurilik soğanındaki sinir merkezleri solunum, sindirim, dolaşım, boşaltım, salgılanma ve üreme gibi önemli olayları düzenler. Soluma, yutma, çiğneme, öksürme, hapşırma, kusma, kan damarlarının büzülmesi ve gevşemesi, kalp atışı, tükrük salgılanması gibi reflekslerin kontrol edildiği merkezler burada bulunduğundan hayat düğümü de denir.
Orta beyin: Beyincik ve ara beyin arasında kalan kısımdır. Ön beyni ve arka beyni birleştirir. Nispeten küçük bir yapıya sahiptir. Burada işitme ve görme ile ilgili önemli işlevler gören nöronlar vardır. Bu bölüm aydınlığa ve ışık kaynağına yönelmemizi sağlar.
Ön beyin: Talamus, hipotalamus, limbik sistem, serebrum ve beyin kabuğundan oluşur. İnsanın öğrenilmiş davranışlarını yönetir.
Parietal lob: Beynin sağında ve solunda olmak üzere iki bölgeden oluşan; duyusal uyaranlarla ilgili işlevleri arasında sağ-sol ayrımı yapabilme, algılanan nesnenin yönünü ve yerini saptama, okuma-yazma-aritmetik yeteneklerimizi barındırmadan sorumlu olan beyin bölgesi. Eşyaları kullanma becerisini ve duyu organlarından gelen uyaranların birleştirilmesini ve yorumunu sağlar.
Pineal bez: Beynin ara bölgesinin sırt kısmında bulunmaktadır. Tıpkı hipofiz bezi gibi kısa bir sapla beyine bağlanmıştır. Bu bezin iki önemli hormonu vardır: serotonin ve melatonin. 100-150 mg ağırlığındaki pineal bez, salgıladığı melatonin ile vücudun gece-gündüz farklılıklarına uyum göstermesini sağlar.
Rolando yarığı: Beynin sağ ve sol yarımküreleri ayıran yarıktır. “Boyuna yarık” ismiyle de bilinen beynin bu kısmına ilk olarak 18. yüzyılda etraflıca anlatan İtalyan anatomistin adından dolayı “Rolando yarığı” denir.
Sağ beyin: Beynin hayal kurma, bütünü görme, yaratıcılık, ritim, sezgi, renk ve resimlerle düşünmeden sorumlu bölgesidir.
Sol beyin: Beynin sayılar, mantık, sözcükler, analiz ve listelemeden sorumlu bölgesidir.
Talamus: Ara beyinde yer alır. Duyu organlarından gelen nöronların beyin kabuğu ile ilişkisini sağlamakla görevlidir. Belirli bir bölümü görme ile ilgili sinirlerden gelen bilgileri alır ve korteksin görme ile ilgili bölümüne iletir, duyu ile ilgili nöronlardan gelen bilgileri korteksin duyma bölgesine iletir.
Tegmentum: Orta beynin kırmızı çekirdek, siyah madde ve okülomotor sinirin çekirdeği ile köklerini içeren kısmı.
Temporal lob: Beynin yan taraflarında yerleşimli konuşma, hafıza ve duymanın da dahil olduğu birçok görevi bulunan bölge. Ses ve kokunun algılanması, yüzler ve mekanlar gibi karmaşık uyaranların işlenmesi bu bölüm tarafından sağlanır.
Uyku: Dış uyaranlara karşı bilincin, bütünüyle veya bir bölümünün yittiği, tepki gücünün zayıfladığı ve her türlü etkinliğin büyük ölçüde azaldığı dinlenme durumu. Uyku, beynin vücudun dinlenme ve tamir işiyle meşgul olduğu vakittir. Beynin elektriksel yapısı üzerinde yapılan araştırmalar zihnimizin uyku esnasında en az uyanık dönemde olduğu kadar yoğun çalıştığını göstermiştir. Aradaki tek fark, gece ve gündüz yapılan işlerin farklı olmasıdır.
(Beyin) Üçgeni: Beynin alt tarafındaki üç kıvrımlı yuvarlak çıkıntı.
Varol köprüsü (Pons): Ön beyin, beyincik ve omurilik soğanı arasında yer alan bu yapı enine sinir tellerinden oluşur. Beyinciğin iki yarım küresi arasındaki impuls iletimini sağlar.
(Beyin) Yaşı: P300 denilen bir testle ölçülen büyüklük. Kafaya bir bone takılır, jel sürülür. Bu işlem yapılırken bilgisayarda beynimizdeki tüm fonksiyonlar görünür ve bir saat içinde beynimizin yaşını öğrenebiliriz.
Zeka: İnsanın düşünme, akıl yürütme, objektif gerçekleri algılama, yargılama ve sonuç çıkarma yeteneklerinin tamamı.
Zihin: Canlının duygu ve davranışlar dışındaki ruhsal süreç ve etkinliklerinin bütünü.
