Daha güzel ve çekici insanların kariyer yolları daha açıktır. Diğerlerinden daha fazla maaş alırlar. Daha kolay terfi ederler. Peki neden? Güzellik, kariyerde avantaj mıdır? Yani güzel/yakışıklı kişilerin, (ortalama görünüşe sahip kişilere oranla) daha avantajlı durumda oldukları söylenebilir mi? İşe alımlarda tercih edilen, daha kolay terfi eden, daha fazla maaş hak ettiği düşünülen kişiler onlar mı olur hep?
Peki durumun muhtemel dezavantajları neler olabilir? Fiziğiyle dikkat çekiyor olmanın, yanında getirdiği bedeller de var mıdır? Kadın ve erkekler açısından durum farklı mıdır?
Güzelliğin kariyer için bir avantaj olup olmadığı sorusundan başlayalım. Yanıtın olumluluk derecesini belirleyecek etkenlerin birincisi, işin niteliği. Yani fiziksel görünüşün bir numaralı yetkinlik olarak kabul edildiği meslekler için (modellik, oyunculuk gibi) yanıt “kesinlikle evet”. Bu konuda kimse tartışmaya bile gerek duymuyor. Ancak soru iş dünyasının takım elbise giyenler tarafına yöneltildiğinde, tereddütler olabiliyor. “Diğer tüm özellikleri aynı iki adaydan, güzel olanı tercih etmek profesyonelce midir, yoksa ayrımcılığa mı girer” gibi sorular yüzünden. Üzerinde tartışılabilir bir konu ancak burada da tercih güzelden yana.
BELİRTİLER ANASINIFINDA OKURKEN BAŞLIYOR
Fiziksel olarak ortalamanın üzerinde olan kişiler, bu durumun nimetlerinden faydalanmaya hayata atıldıkları ilk yıllarda, daha anasınıfındayken başlıyor. Öğretmen içgüdüsel olarak sınıftaki güzel çocuklara daha fazla odaklanıyor. Güzelliği (şuuraltında) zeka ve iyilikle ilişkilendirdiği için onlara daha çok söz veriyor. Bu durum çocuğu ilerleyen yıllarda da etkilemeye devam ediyor. Fransa’daki Halde adlı Ayrımcılık Gözlem Evi’nin Direktörü Jean-Francois Amadieu’ya göre fiziksel çekicilik, bir öğrencinin akademik performansında yüzde 20 ile 40 arasında değişime neden oluyor. Amadieu, “Sözlü not, tahmin ettiğimizden çok daha yaygın ve etkili” diyor. ABD’de iyi görünmenin bir yıl ve yarım diplomaya eşit olduğunun tahmin edildiğini de belirtiyor.
Kişi yetişkin hale gelip iş pazarına atıldığında da güzelliğinin avantajlarını yaşamaya devam ediyor. Hatta iş görüşmesinin öncesinden başlayarak, yani CV’ye eklenen fotoğrafla. Bu etkiyi somutlaştıran araştırmalar dahi var. Harvardlı iki ekonomist, Markus Mobius ve Tanya Rosenblat, öğrencileri işverenler ve adaylar olmak üzere ikiye ayırdıkları bir deney yapmışlar. İş tanımı problemlere çözüm bulmak olarak tanımlayıp, başvuran adaylara CV doldurtup, onlara çözmeleri için birer problem vermişler. Bazı işverenlerin adayların sadece özgeçmişlerini, diğerlerin CV ve fotoğraflarını, başka bir grubun ise CV’lerini görüp telefon mülakatı yapmalarını sağlamışlar. Son grup ise hem CV’yi incelemiş, hem de telefonla ve yüz yüze görüşme yapmış. Sonuçta, güzel adayların problem çözmede diğerlerinden daha başarılı olmadıkları görülmüş. Ancak iş başvurularının kabul edilmesinde bu sonuç değil, fotoğrafları ve yüz yüze mülakatlar etkili olmuş. Güzel ve çekici olanlar daha yüksek maaşlarla işe girmeyi başarmışlar. Ve bu ayrımcılığı sadece erkek işverenler değil, kadınlar da yapmış. Argo söylemeye izin varsa “yavruları” işe alanların sadece erkekler olmadığı ortaya çıkmış.
MAAŞA YANSIMASI YÜZDE 25’İ BULUYOR
Bir de işin kazanç tarafı var. PricewaterhouseCoopers Kıdemli İK Müdürü Murat Demiroğlu araştırmaların, güzel insanların kazançlarının, aynı işi yapan denklerine göre yüzde 25’e kadar farklılaşabildiğini gösterdiğini söylüyor. Aslında bu konuda epey farklı rakamlar öne süren araştırmalar var. Örneğin Federal Reserve Bank of St. Louis’in 2005’te yaptığı araştırmaya göre iyi görünümlü, zayıf, uzun boylu insanlar normal denklerine göre yaklaşık yüzde 5 daha fazla kazanıyor. Ortalamanın altında fiziksel özelliklere sahip kişiler ise diğerlerine göre saatte yüzde 9 daha az kazanıyor. Başka bir araştırmada, vücut kitle endeksine göre obez olan kadınların, normal ölçülere sahip kadınlara göre yüzde 17 daha az kazandıklarını bulunmuş. Diğer bir veri de erkeklerin boyuyla ilgili: Beyaz erkekler için, ulusal ortalamanın üstüne çıkan her inç (2,54 cm), yüzde 1.8’lik artış anlamına geliyor. Davranış Bilimleri Enstitüsü’nden Uzman Psikolog Eda Arduman, ABD’de yenidoğan bebekler üzerinde yapılan bir araştırmanın, bebeklerin simetrik suratlara daha rahat odaklarını gösterdiğini söylüyor. “İnsan henüz sosyalleşme ve kültürel değerlerin oluşmadan güzelliğe yöneliyor. İşyerinde de görüntüleri memnun edici olan insanları tercih edebiliyorlar.”
Oysa gerçekte fiziksel çekicilik zekayı, yönetim becerilerini ve akıl sağlığını olumlu etkilemiyor. Psikiyatr Prof. Dr. Bengi Semerci, “Bunların hepsi toplumsal atıflar” diyor: “Bu atıflar arasında doğru olan tek bir tane var, o da fiziksel çekiciliği olan insanların sosyal yeterliliklerinin daha fazla olduğu. Bu insanlar daha özgüvenli, daha sosyal olabiliyorlar. Bu da onlara özellikle satış pozisyonlarında şans kazandırıyor. Buna psikolojide “kendini gerçekleştirme kehaneti” deniliyor. Yani toplumun sağladığı kalıplar sosyal güveni artırıyor ve kişiye atfedilen özellik oluşuyor.”
AYRIMCILIK MI YOKSA PROFESYONELCE Mİ
Konunun ayrımcılıkla ilgili kısmına yani “Diğer tüm özellikleri aynı iki adaydan, güzel olanı tercih etmek profesyonelce midir, yoksa ayrımcılığa mı girer” sorusuna dönersek. Texas Üniversitesi’nden Dr. Hamermesh, güzeli tercih etmenin tamamen meşru bir iş stratejisi olduğunu söylüyor. Bu savı destekleyen bir veriye de ulaşmış: Güzel işverenler, daha az güzel olanlara oranla çalışanlarına daha fazla gelir sağlıyor. Satış gibi, insanlarla iletişimin şart olduğu meslekler söz konusu olduğunda güzeli tercih etmek normal görülüyor. Fransa’daki Halde adlı Ayrımcılık Gözlem Evi’nin Direktörü Jean-Francois Amadieu, güzellik ayrımcılığının neden fazla gündeme gelmediğini şöyle açıklıyor: “Fiziksel görünüm, azınlıklar veya profesyonel yaşamda kadın-erkek eşitliğinden daha az politik bir konu. Hiçbir lobi bu konunun savunuculuğunu yapmıyor. Çirkin görünümlü insanların bir birliği yok. Fiziksel görünüme dayalı ayrımcılık objektif kriterlerle analiz edilemediği için, bu mücadele hukuka yansıyabilir görünmüyor. Ancak bu, bu tip ayrımcılıklara odaklanmamak için bir neden değil.”
Prof. Dr. Bengi Semerci, “Fiziksel çekiciliğin ortalamanın altında olması kişiyi hırslandırır mı ya da güzel olan daha mı az çalışır?” sorusuna şu yanıtı veriyor: “Çocuğa küçüklüğünden beri fiziksel özellikleri nedeniyle kazanç sağlanır, fiziksel özellikleri ön plana çıkarılırsa kişi de ilgi çeken ve kazandıran özelliği ile daha çok uğraşır, yatırımını ona yapar. Böylece diğer özelliklerini ve yeteneklerini geliştirme şansını kaybeder. Fiziksel olarak iyi olsa bile buna vurgu yapılmaz, bu kazanç için yeterli bulunmazsa çocuk diğer özelliklerini de geliştirir. Fiziksel özelliği artı olarak kalır. Fiziksel görünüm avantajı olmayan çocuk ise sahip olduğu yetenekelerinin hepsini kullanmaya çalışacaktır. Ama benzer şekilde onunda herhangi bir özelliği öne çıkarılırsa ya da yetenekleri desteklemezse sonuç aynı olur. Yani bu durum direkt yetiştirme tarzı ve sosyal çevrenin tutumuna bağlıdır.”
Güzel görünmek için bazı tavsiyeler
Catherine Kaputa’nın “U R A Brand, How Smart People Brand Themselves for Business Success” adlı, 2007’de Ben Franklin en iyi kariyer kitabı ödülünü alan kitabında, güzel görünmek için şu tavsiyelerde bulunuluyor:
Kendinizi paketleyin
Marka yöneticileri paketlemeye büyük önem veriyor. Görsel izlenimler güçlü olduğundan, sizin de önem vermeniz gerekir. Saniyeler içinde mimleniyoruz: İyi-kötü, işe al-alma, başarılı-başarısız. Her şey birkaç saniye içinde olup bitiyor ve bir anlık görsel izlenime dayanıyor: Nasıl göründüğünüz ve kıyafetlerinize. Tabii ki, kıyafetler işinizi daha iyi yapmanızı sağlamaz, ancak işe nasıl hakim olduğunuz konusunda izlenim verir. Kıyafetleri okumak kolaydır ve kim olduğunuz konusunda mesaj vermek için kullanabileceğiniz en önemli araçtır.
Sıradışı veya farklı bir özelliğinizi vurgulayın
Bugün, ilginç görünen insanlar çekiciler. Ayrıca, herkes gibi görünmek istemezsiniz. Siz orijinalsiniz ve kendinize özgü bir havanız olmasını istersiniz. Farklı görünmek, güçlü ve çekici bir imaj oluşturmada çok etkili olabilir. Barbra Streisand, Andy Warhol ve Arnold Schwarzeneggar’in kendi görünüşleri, özellikleri veya şekillerini nasıl abarttıklarını düşünün.
Bir alameti farikanız olsun
Alameti farika gibi bir imza unsuru geliştirmek zekice kişisel markalaştırmadır ve sizi kalabalıktan ayırır. Bir ürünün üstündeki logo gibi, sizi tanımlayan markalı bir unsur yaratmış olursunuz. İyi seçilmiş bir imza unsuru, başkalarına marka mesajı vermenin yanı sıra, sizin kendinizi nasıl gördüğünüzü de anlatır. Larry King’in askıları, Jackie Kennedy’nin şapkaları ve büyük gözlüklerini düşünün. Steve Jobs’un kot pantolonu, Bono’nun hafif renkli gözlüklerini de.
Saçınızı ihmal etmeyin
Saç, güçlü görsel kimlik yaratmada inanılmaz derecede önemli bir araçtır. Donald Trump’ın saçı onun görsel kimliğinde dev yatı ve güzel eşi kadar etkili bir alameti farika. Tamamen kazıtarak silüeti vurgularsanız, dökülmüş saçlar bile çekici görünebilir.
‘Yumuşak güç’e odaklanın
Üzerinde düşünülmesi gereken şeylerden biri de yönetim duruşu. Bir odaya nasıl girersiniz? Dik ve kendinden emin bir şekilde mi yürürsünüz? Ya da omuzlarınızı çökertir ve dikkati dağılmış mı görünürsünüz? Yönetim duruşunun diğer bir ögesi davranış tarzıdır, yani kendinize ve başkalarına nasıl davrandığınız. Davranış tarzı, üzerinizde kaç göz olduğuna bakmadan, beklenen ve beklenmedik durumlarda nasıl davranacağınızı bilmektir.
Yazan : Gaye Güzelay /HÜRRYET İK
