Hayatının akışının değişmesini ya da daha farklı kişilik özelliklerine sahip olmak isteyen çok sayıda kişi olmasına karşın bunların büyük bir bölümünün isteğini yerine getiremediği görülmektedir. Fakat yakından incelendiğinde bu kişilerin etkin bir çaba içine girmek yerine ya kendisinden çok başkalarının değişmesini beklediği ya da sihirli bir elin değmesi ile her şeyin bambaşka olacağının hayallerine kapıldığı gözlenir. Oysa istenen yönde değişimin olabilmesi etkin bir çaba gerektirir. Çevresinde olup bitenlerden etkilenen insan istese de istemese de değişime uğrar. Etkin bir çaba göstermeden kişinin olumlu ya da istediği yönde gelişmesi tamamen rastlantılara bağlıdır. Değişim sürecinde asıl sorun, kişinin etkin olarak istediği yönde mi yoksa edilgin bir şekilde kalarak akıntı nereye götürürse oraya mı gideceğidir.
Değişim için nasıl etkin olunacağı ya da etkin olmanın ne demek olduğu konusunda pek çok kişinin bir fikri yoktur. Doğruyu bildiği, çok istediği halde neden değişemediği birçok insanın kafasını kurcalar. Oysa değişimi engelleyen çok sayıda iç ve dış engeller vardır. Öncelikle bu engeller görülmeye ve nasıl bir sistem ya da düzenek içinde etkili oldukları anlaşılmaya çalışılmalıdır. Olumlu yönde bir sonuç yaratacağı öngörülse bile değişim kişinin var olan psikolojik ve sosyal dengesini tehdit eder. Bildik bir limandan ayrılarak bilinmeyene doğru yolculuk yapma anlamına gelen değişim, birçok insanı ürkütür. Sıkıntı verici olsa da bulunduğu limandaki fırtınalar o kişi için bilmediği yerlerde çıkabileceği düşünülen fırtınalardan daha az korkutucu görünür. Bunun büyük oranda bilinçdışı işleyen bir süreç olması insanın neden kolayca değişemediğini yeterince açıklamaktadır. Bu nedenle bilmek ya da düşünmek tek başına yeterli olmaz.
İnsan ruhunun, genetik özelliklerinin belirleyiciliğinden etkilenen ve diğer insanlarla ilişkiler içinde yıllar içinde şekillenen bir yapı olduğu, bu yapının birçok altyapıdan oluştuğu, bu altyapılar arasında karmaşık bir örgütlenmenin ve etkileşimin olduğu dikkate alındığında insanın değiştirmeye çalıştığı şeyin ne kadar zorlu olduğu daha iyi görülür. İç etmenler yanında dış etmenler de bireysel değişimi olumlu ya da olumsuz etkiler. Örneğin aile içinde her şeye evet diyen bir kişinin artık hayır demeye başlaması o aile içindeki ilişkilerde daha önce yaşanmayan yeni çatışmaların ortaya çıkmasına yol açar. Böyle bir durum o aile üyelerinin kendi aralarındaki ilişkilerinde yeni bir dengenin kurulmasını gerektirir.
Köklü Değişimin Cilveleri
Olumlu sonuç yaratması çok muhtemel olsa bile her değişim o kişinin iç dünyası için bir belirsizlik anlamı taşır. Bildiği ortamda kişi kendini olabilecekleri bilmenin güveni içinde hisseder. Daha kötüsünün olabileceği düşüncesi ve bunun ilişkilerini nasıl etkileyeceğini kestirememe insanları kaygılandırır. Bazı insanlarda ise başarısız olacağı ve hayal kırıklığına uğrayacağı korkuları da çok etkileyici olur.
Değişim yüzeyselden köklüye bir yelpaze içinde düşünülmelidir. Yüzeysel değişimler basit bilgilenme ile oluşabilirken, köklü değişimler iç dünyadaki ruhsal yapılanmanın taşlarının yerinden oynaması ve yeni bir yapılanmanın oluşması ile mümkündür. Köklü değişim çoğu zaman güle oynaya oluşmaz. Sancılıdır. Köklü değişim, insanın iç dünyasındakilerle yüzleşmesini gerektirmesi nedeniyle çoğu zaman sıkıntılı bir süreçtir.
İnsanın bireysel özellikleri, içinde yaşadığı ortam ve ilişki içinde olduğu insanlar ile onlarla ilişkileri değişimin nasıl seyredeceğini belirler. Kolaylaştırabilir de zorlaştırabilir de. Yargılayıcı olmayan, tehdit edici nitelikler taşımayan, kişinin kendisini güven içinde hissettiği bir ortamda değişim daha kolay gelişir. Kişinin esneklik gösterebilen, yaratıcı, cesur, özgüvenli, yapabileceğine inanan, istekli, sabırlı ve kararlı bir yapıya sahip olması da değişimi kolaylaştıran bireysel özelliklerdir. Köklü değişim ise kişinin her türlü duyguya dayanma ve katlanma gücüne, içebakış ve içgörü kazanma yeteneğine sahip olmasını gerektirmektedir.
Etkin Bir Değişim Çabasına Girmek İsteyenlere Öğütler
· Ne istediğinizi net olarak belirleyin.
· İletişim ve ilişki kurma becerinizi geliştirin.
· Özgüveninizi geliştirin.
· Kendinizi daha iyi tanıyın.
· Başka insanları daha iyi anlama becerinizi geliştirin.
· Kişilerarası ilişkilerin dinamiklerini öğrenin ve kendi yaşamınıza uyarlayın.
· Ruhsal yapının ve iç dünyanın işleyiş düzeneklerini öğrenin.
· Her şeyi, herkesi ve kendinizi suçlamadan, yargılamadan değerlendirmeye çalışın.
· Duygulara katlanma gücünüzü arttırın.
· Kendinizi ve başkasını affetme yolları bulun.
· Size her açıdan destek olan insanlarla ilişkilerinizi geliştirin.
· Kendinizde neyi değiştirip neyi değiştiremeyeceğinizi iyi değerlendirin.
· Bazen kabullenmenin tek çıkar olduğunu aklınızdan çıkarmayın.
· Başkasını değiştirmenin çok kolay bir şey olmadığını unutmayın.
· Sizin tutum ve davranışlarınızın başkalarının üzerindeki etkisini değerlendirin.
· İçinde bulunduğunuz ortamın ve sizinle yakın ilişki içinde olan insanların üzerinizdeki etkisini değerlendirin.
· Profesyonel bir yardım almanız gerekiyorsa bundan kaçınmayın.
Erol Özmen / www.erolozmen.com
