YENİ TÜRK EDEBİYATI OTORİTESİ
Mehmet Kaplan, bugün Eskişehir’e bağlı olan Sivrihisar’da 1915’te doğdu. Babası Halil İbrahim Bey, annesi Fatma Hanımdır. Mehmet Kaplan Sivrihisar ilkokulunu bitirir (1928). Ailesi Eskişehir’e yerleşince Eskişehir Lisesi’ne devam eder. 1935 yılında liseyi bitiren Mehmet Kaplan, hocalarının etkisiyle Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’ne girmek üzere İstanbul’a gelir. Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’ne kaydını yaptırır, yardımcı disiplin olarak felsefe, psikoloji ve sosyoloji derslerine devam eder. Reşit Rahmeti Arat’ın temin ettiği bir bursla 1936 yılında Almanya’ya gider. Almanca öğrenir, bir yandan da lise yıllarında başladığı Fransızcasını ilerletmek için tercümeler yapar. Mehmet Kaplan, Almanya’dan döndükten sonra, Eşrefoğlu Rumî-Hayatı ve Eserleri adlı bir travay hazırlar. 1939 yılında Emir Sultan isimli lisans teziyle mezun olur. Fuat Köprülü tarafından asistan namzedi olarak Fakülteye alınır (1939), ancak Köprülü siyasete atılarak Fakülteden ayrılınca, yerine tayin edilen Ahmet Hamdi Tanpınar’ın asistanı olur. 1939 yılında Namık Kemal hakkındaki doktora tezine başlar. 14 Ekim 1942 yılında, Namık Kemal, Hayatı ve Eserleri adlı teziyle Türkiye’de Ali Nihat Tarlan’dan sonra ikinci “edebiyat doktoru” unvanını alır. Aynı yılın Şubat’ında edebiyat öğretmeni Behice Moyuncur Hanımla evlenir. 28 Mart 1944 tarihinde Tevfik Fikret ve Şiiri adlı teziyle doçent olur. 1944-1946 yılları arasında Büyük Çekmece ve Konya Askerî Ortaokulu’nda vatanî görevini yapar. 1949 yılında Fakülte kontenjanından bir yıllığına Fransa’ya gider. Sorbonne Üniversitesi’nde ders, seminer ve konferansları takip eder, ilmî çalışmalar yapar. 1950 yılının Temmuz ve Ağustos aylarında Londra’ya geçer. 26 Haziran 1953 tarihinde Şiir Tahlilleri I (Akif Paşa’dan Yahya Kemal’e) adlı takdim teziyle profesörlüğe yükseltilir. 1958 yılında eğitim ve öğretime başlayan Atatürk Üniversitesi’nin kurucu hocaları arasında gönüllü olarak yer alan Mehmet Kaplan, Edebiyat Fakültesi dekanlığı ve Rektör vekilliği yapar. Mehmet Kaplan, 24 Ocak 1962 tarihinde Prof. Ahmet Hamdi Tanpınar’ın vefatı üzerine Yeni Türk Edebiyatı Kürsüsü başkanlığına getirilmiştir. 10 Kasım 1966’da fedakâr hayat arkadaşı Behice Hanımı kaybeden Mehmet Kaplan, altı ay kaldığı Avrupa’dan döndükten sonra (Şubat-Temmuz 1967) Basın İlân Kurumu Genel Kurul üyeliğine, 1973’te İstanbul Üniversitesi Senato Üyeliğine, 1974’te Türkiyat Enstitüsü müdürlüğüne seçilir. 1981 yılında Millî Kültür Vakfı tarafından kendisin Millî Kültüre Hizmet Şeref Armağanı verilir. 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu gereğince, üniversite bünyesinde yapılan değişiklik üzerine 6 Eylül 1982 tarihinde İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü başkanlığına ve 1983’te ikinci defa Türkiyat Enstitüsü (yeni adıyla Türkiyat Araştırma Merkezi) müdürlüğüne atanır. 14 Ekim 1983’te Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yüksek Kurul üyeliğine seçilir. Prof. Dr. Mehmet Kaplan, Kültür Bakanlığı, Millî Eğitim Bakanlığı ve Devlet Planlama Teşkilâtı tarafından kurulan kültür, dil ve edebiyat komisyonlarının hemen hepsinde vazife alarak değerli hizmetlerde bulunmuştur. 1 Ocak 1984 tarihinde yaş haddinden emekli olan Mehmet Kaplan, vefatına kadar (23 Ocak 1986 Perşembe) Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünde lisans, yüksek lisans ve doktora dersleri vermeye devam etmiştir.
Mehmet Kaplan’ın Dergâh Yayınları arasında çıkan eserleri şunlardır: Büyük Türkiye Rüyası, Edebiyatımızın İçinden, Hikâye Tahlilleri, Kültür ve Dil
Nesillerin Ruhu, Şiir Tahlilleri-1 Tanzimattan Cumhuriyet’e, Şiir Tahlilleri-2 Cumhuriyet Devri, Tanpınar’ın Şiir Dünyası, Tevfik Fikret (Devir, Şahsiyet, Eser), Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar-1, Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar-2, Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar-3 (Tip Tahlilleri), Âli’ye Mektuplar, Sevgi ve İlim.
