Çocuğunuzun bitmek tükenmek bilmeyen merakı canınıza tak etmiş, akla hayale gelmedik sorularını cevaplamak için sarf ettiğiniz efor beyninizde karınca istilası etkisi yaratmış olabilir. Siz siz olun, onu üşenmeden, bıkmadan dinleyin, coşkulu öğrenme merakını dizginlemeye kalkışmayın. Çocuğunuzun ışığını kendi elinizle söndürmeyin!
Üstün yetenekli çocuklar davranışları, arkadaşlarıyla iletişimleri, soruları, kelimeleri, sonu gelmez meraklarıyla yaşıtlarından farklı olduklarının işaretlerini veriyorlar. Bilgiyi nerede olsa kapıp yakalayan, alternatifler üreten, sıra dışı yöntem ve çözüm yolları yaratan, motivasyonları yüksek, hayal güçleri dizginlenemez bu çocukların yeteneklerinin keşfedilip doğru bir eğitim sürecine tabi tutulmaları gerekiyor.
Üstün yetenekli olarak tanımlanan çocuklar zeka testlerinden 120-130 üzerinde puan alıyorlar ve toplumdaki çocukların …
ELSÜN ÇALIŞKAN
bilgi@gencgelisim.com
Çocuğunuzun bitmek tükenmek bilmeyen merakı canınıza tak etmiş, akla hayale gelmedik sorularını cevaplamak için sarf ettiğiniz efor beyninizde karınca istilası etkisi yaratmış olabilir. Siz siz olun, onu üşenmeden, bıkmadan dinleyin, coşkulu öğrenme merakını dizginlemeye kalkışmayın. Çocuğunuzun ışığını kendi elinizle söndürmeyin!
Üstün yetenekli çocuklar davranışları, arkadaşlarıyla iletişimleri, soruları, kelimeleri, sonu gelmez meraklarıyla yaşıtlarından farklı olduklarının işaretlerini veriyorlar. Bilgiyi nerede olsa kapıp yakalayan, alternatifler üreten, sıra dışı yöntem ve çözüm yolları yaratan, motivasyonları yüksek, hayal güçleri dizginlenemez bu çocukların yeteneklerinin keşfedilip doğru bir eğitim sürecine tabi tutulmaları gerekiyor.
Üstün yetenekli olarak tanımlanan çocuklar zeka testlerinden 120-130 üzerinde puan alıyorlar ve toplumdaki çocukların %2-9’unu oluşturuyorlar. Yaşıtlarından farklı olduklarının bilimsel verilerle kanıtlanması için uzman kontrolü gerekiyor ve zeka testinden güvenilir sonuçlar alabilmek için testin çocuğun altı yaşını doldurduktan sonra yapılması öneriliyor. Ancak uzmana başvurmadan önce çocukları iyi gözlemlemek, onların zihinsel kapasitelerini artıracak, yeteneklerini geliştirecek ortamlar sunmak, sorularına ciddiyetle cevap aramak çocukların yeteneklerinin gelişmesi adına büyük önem taşıyor.
Kim bilir, belki de kucağınızda bir dahi oturuyor, konuşamasa da kendisini anlamanız için elinden geleni ardına koymuyordur.
Üstün Yetenekli Çocukların Özellikleri
Bedensel Özellikleri
< Doğduklarında normal bebeklerden daha ağır ve daha uzundurlar,
< Erken yürürler, erken konuşurlar,
< Duyu organlarında bozukluk, sakatlık, özür, düş ya da parmak deformasyonu gibi durumlara yaşıtlarından daha az rastlanır,
< Hastalıklara karşı dayanıklıdırlar,
< Ortalama ölüm yaşı yüksektir,
< Beden yapıları, gelişim hızları ve sağlık durumu bakımından yaşıtlarından üstündürler.
Zihinsel Yetenekleri
< Çabuk ve kolay öğrenirler, öğrenirken eleştireldirler, çok soru sorarlar,
< Kelime hazineleri zengindir, kelimeleri doğru telaffuz eder yerli yerinde kullanırlar, akıcı bir konuşmaları vardır,
< Düşündüklerini yaşıtlarından daha iyi ifade edebilirler.
< Sürekli soru sorarlar, meraklıdırlar, öğrenme ve bilgiye açlık duyarlar,
< Kavrama ve akılda tutma süreleri yüksektir,
< İyi gözlem yaparlar, tahminlerinde isabetlidirler,
< Genelleme yapmada, ilişkileri görmede, bilgilerin transferinde, mantıki çağrışımlarda ileridirler.
< Çeşitli alanlarda özel yetenekleri vardır,
< Sıra dışı ve garip karşılanabilecek fikirleri vardır,
< Ayrıntılara dikkat ederler,
< Soyut fikirlere karşı ilgileri fazladır,
< Dikkatleri devamlıdır, motivasyonları yüksektir,
< Birbirini takip eden konular, olaylar dizisi karşısında sonraki adımı tahmin edebilirler,
< Her alandaki okul çalışmalarında normalden 1 – 2 yıl üstündürler.
< Sınıf düzeylerinin 1-2 yıl üstündeki kitapları okumaktan hoşlanırlar ve anlarlar.
< Diğer çocukların farkında olmadığı pek çok alanda bilgi sahibidirler.
< Fazla çalışmaya gerek duymadan, duyduklarını ve okuduklarını uzun zaman belleklerinde tutarlar ve hatırlarlar.
< Çoğunlukla okula başlamadan önce okuma-yazma öğrenirler,
< Pratik bilgileri çoktur, farklı ve ilginç alanlarda bilgiye sahiptirler,
< Hazır cevaptırlar, uyanık ve girgindirler.
< Bir öykünün ya da paragrafın ana fikrini yaşıtlarından daha çabuk bulup çıkarırlar,
< Neden sonuç ilişkilerini ve benzerliklerini yaşıtlarından daha çabuk ayırt ederler,
< Karmaşık ve zor problemlerden hoşlanır ve yaşıtlarının çözemediği problemleri çözebilirler,
< Ders başarıları yüksektir,
Sosyal ve İletişim Becerileri
< Kendilerine güvenir, kolaylıkla sorumluluk alabilirler,
< Ders uğraşılarının yanı sıra, sosyal uğraşılar, sportif faaliyetler, şiir, hikaye ve resim alanlarında çalışmaktan hoşlanırlar,
< Arkadaşları arasında popülerdirler,
< Yaşıtlarından çok, kendinden büyüklerle ve yetişkinlerle konuşmayı, tartışmayı severler,
< Yeni ve değişik durumlara kolay ve çabuk uyarlar,
< Duyarlıdırlar, empati yetenekleri gelişmiştir,
< Grup içinde lider olurlar, başkaları tarafından yönetilmekten ve onlara tabi olmaktan hoşlanmazlar,
< Başkalarıyla kolayca işbirliği yaparlar,
< Genelde alçak gönüllüdürler, başkalarına yardım etmekten hoşlanırlar,
< Sınıf arkadaşları tarafından yeni fikir, bilgi kaynağı ve grup lideri olarak görülürler,
< Okula severek giderler. Çalışkandırlar, amaçlarına ulaşmaktan ve başarıdan zevk duyarlar,
< Kolayca arkadaşlık kurabilirler. Arkadaşlarını kendilerinden yaşça 2-3 yaş ileri olanlardan seçerler.
< Sorumluluk duyguları gelişmiştir. Sorumluluk almayı çok ister ve bunu yerine getirmekten hoşlanırlar,
< Espri yetenekleri vardır, fıkra anlatmaktan hoşlanırlar,
< Yaratıcı öyküler anlatır ya da yazarlar,
< Sosyal problemlerde araştırma, uygulama, hipotez oluşturma, anlamlı sonuçlara varma, yazılı ya da sözel sunular için sonuçları etkin bir biçimde düzenleme yeteneğine sahiptirler.
Müzik Alanındaki Yetenekleri
< Ritim ve melodiye diğer çocuklara göre daha fazla tepkide bulunurlar,
< Müzikle çok ilgilenirler. Kaset, CD dinler, nerede müzik etkinliği varsa ona katılmak isterler,
< Şarkıların nota düzenlemelerini, hangi enstrümanların kullanıldığını merak ederler,
< Şarkıcılar ve müzik parçaları ile ilgili koleksiyonlar yaparlar,
< Müzik parçaları bestelemeye büyük istek ve çaba gösterirler,
< Duygu ve düşüncelerini anlatmak için sık sık müziği araç olarak kullanırlar,
< Çeşitli müzik aletleri ile ilgilenir, onları çalmayı denerler,
< Dinlediği şarkıyı kısa zamanda öğrenir, anlamlı ve uygun şekilde söylerler.
Resim Alanındaki Yetenekleri
< Çeşitli konularda ve diğer çocukların yaptığından değişik çizimler yaparlar,
< Doğadaki ayrıntıları gözlemlemeyi sever, bunları resimlerinde kullanırlar,
< Resmi kendi yaşantılarını ve duygularını ifade etmek için başarılı bir şekilde kullanırlar,
< Soyut resimden anlamlar çıkarır, değerlendirmeler yapabilirler.
Matematik Alnındaki Yetenekleri
< Verilerin ele alınmasında, düzenlenmesinde göze çarpan yeteneğe bir sahiptirler,
< Olağan dışı matematiksel işlemler yapar, gayret gerektiren olağandışı problemler sorarlar,
< Orijinal yorumlar yaparlar, zihinsel çevikliğe sahiptirler,
< İlgisiz gibi görünen işlemler arasında ilgi kurarlar,
< Yanlış ve doğruyu seçme güçleri fazladır,
< Aynı problemi farklı yöntemlerle çözebilirler,
< Problemi kısa sürede çözer, uygulamaya, analize, senteze ve değerlendirmeye odaklanırlar.
Fen Alanındaki Yetenekleri
< Fen bilgisini toplumsal değişim için kullanır ve uygularlar,
< Doğaya, dünyaya ve evrene ilgi duyar, küçük yaşlardan itibaren bu konularla ilgili soru sorar, araştırma yapmaya yönelirler,
< Yüksek düzeyde mekanik düşünme yeteneğine sahiptirler, uzay ilişkilerine ilgi duyarlar,
< Fikir ve hipotezleri test etmeye yönelik deneyler yaparlar,
< Problemlere yönelik duyarlılığa, yeni fikirler geliştirme yeteneğine ve değerlendirme yeteneğine sahiptirler,
< Fen ve teknik araçları kullanabilir ve bunlara vakıf olurlar,
< Yerinde ve yeterli veri seçer, bunlardan çıkarımlar yaparlar,
< Fikirleri hem niceliksel hem de niteliksel ifade edebilirler,
< Bilimsel gözlem, veri toplama ve yorum yapma becerileri vardır,
< Fen bilgisi konusunda otorite olan kaynakları tarar, fen raporlarını yorumlayarak bir ilgi zemini oluştururlar.
Okul Ortamında Üstün Yetenekli Çocukların Yaratıcılığını Yavaşlatan Etkenler
< Öğrenilenlerin tartışılıp sorgulanmasından çok ezberlenmesine teşvik edilmesi,
< Kolay öğrendikleri için ders süresince anlatılanlardan sıkılması,
< Öğretmenin ödevlerin belirli bir formatta hazırlanmasını isteyerek öğrencini kısıtlaması,
< Sıra dışı fikirlerine burun kıvrılması, değer verilmemesi,
< Dersin içeriğinde doyurucu olmayan, kanıtlanamayan, yetersiz bilginin sunulması,
< Ödevlerin, projelerin belirli bir zaman sınırı içinde bitirme şartının koşulması,
< Sınavlarda alınan notun başarı ve yetenek için tek kıstas olarak görülmesi,
< Diğer öğrencilere göre çok daha kısa sürede öğrendikleri için ders süresinde yapılan uygulamalar ve tekrarlardan sıkılmaları, kendilerini geliştirme ortamı bulamamaları,
< Yaratıcılık gerektiren konulara yeterli zamanın ayrılmaması,
< Yanlış yaptığı zaman azarlanması,
< Kitaptakileri ya da tahtada yazılanları kopya etmeye zorlanmaları,
< Resim, müzik gibi yetenek derslerine gereken önemin verilmemesi,
< Standart öğretme yollarının takip edilmesi,
< Çok fazla ödev verilmesi,
< Deney, proje hazırlama, araştırma ve gözlem yapma gibi öğrenmeyi kolaylaştıran ve kalıcı kılan aktivitelere yer verilmemesi.
Çocuğunuz Üstün Yetenekliyse Nasıl Davranmalısınız?
< Öncelikle çocuğunuzun sorduğu soruları geçiştirmeye çalışmayın, sabırla ve istekler cevaplandırmaya çalışın. Kendisini azarlar, sıkıldığınızı hissettirirseniz çocuğunuz için bilgi çekiciliğini yitirir.
< Kendisine emirler yağdırmayın, belli işleri farklı yöntemlerle yapabilmesini sağlayan ortamlar hazırlayın. Mutfak eşyalarıyla deney yapmaya kalkışırsa onu engellemeyin, destekleyin.
< Sorduğu soruların içeriklerine ve ilgi duyduğu alanlara dikkat edin. Bu, çocuğunuzun hangi alanda özel bir yeteneğe sahip olduğunu keşfetmenizi sağlar. Onu ilgi alanına giren konularda araştırma yapmaya teşvik edin.
< Arkadaşlarıyla zaman geçirmesine, oyun oynamasına ve eğlenmesine imkan sağlayın. Zihinsel becerileri bakımından bir yetişkine yakın olsa da onun bir çocuk olduğunu unutmayın.
< Çocuğunuz için evde uyması gereken kurallar ve ölçütleri onunla birlikte belirleyin, eşler arasında tutarlılık olmasına özen gösterin.
< Evde lider olmak isteyebilir. Bunu kendisini incitmeden engelleyin. Karaların alınmasında herkes kadar söz sahibi olmasını ve sorumluluk almasını sağlayın.
< Başarılarını abartmaktan da, küçük görmekten de kaçının. Bu konuda tartınız dengeli olsun.
< Onu üstün yetenekleri olduğu için değil, çocuğunuz olduğu için sevin ve bunu kendisine hissettirin.
< Çocuğunuzu kardeşleriyle, yaşıtlarıyla kıyaslamayın.
< Ona tek bir yol ya da standart sunmayın. Farklı seçenekler önerin veya kendi seçeneklerini yaratmasına imkan tanıyın.
< Ondan ne çok şey bekleyin, ne de yeteneklerini küçük görün.
