- Koç-öğrenci (danışan) arasında güvene dayalı iletişim ortamının sağlanması
Güvene dayalı iletişim ortamının oluşturulması süreci, en önemli aşamadır. Hedeflenen değişimin mümkün olması, ancak güven dolu bir ortamın sağlanması ile başarılı bir şekilde yürütülebilir. Güven sürecinin yeniden oluşturulması ya da var olan güvenin kuvvetlendirilmesi için neler yapabileceğiniz konusu, ileriki bölümlerde incelenmiştir. Koçluk sürecinde, açık, anlaşılır ve gizlilik esasına dayalı bir ortamın sağlanması önemlidir.
Çocuğu ve ailesi arasında yapılacak diyaloglarda da çocuklar, karşıdaki ebeveynden, bazı sırlarının anlaşılmasını ve gizli kalmasını talep edebilir. Bu çok doğal bir istektir. Sırlarına saygı duyulduğunu anlayan çocuk, ebeveynine daha fazla güvenmeyi seçecektir.
- Problemin tanımlanması
Karşılıklı güven tesis edilmiş ilişkide, çok farklı şekillerde yaklaşımlar olmakla beraber, koçun, objektif bir şekilde, problemin nerede olduğuna dair öğrenciye (danışana) farkındalık oluşturmasıdır. Problem çözümü için öncelikle problemin varlığının tespiti ve kabulü gerekir.
Aile içinde sorunun tespiti de birlikte yapılabilir. Problem, çocuk ve anne baba için farklı konular olabilir. Buna rağmen iki taraf da çözüm konusunda istekli bir yaklaşım geliştirdiklerinde, yargıyı bırakarak yapılan yaklaşımlarda probleme neden olan sebepler, birlikte çok daha kolay tespit edilir ve çözüme de diğer yaklaşımlarla birleştirerek çok daha kolay ulaşılabilir.
- Hedeflerin belirlenmesi
Problemlerin tespitinden sonra, problemlerin çözümüne yönelik hedeflerin belirlenmesi için çalışmalar yapılır. Koçlukta birçok hedef belirleme yöntemi vardır. Hedeflerin gerçekçi, ulaşılabilir, kişi tarafından başarılması mümkün ve belli bir zamanı olan hedefler olarak belirlenmesi sağlanır. Hedefler belirlendikten sonra, bu yönde eylem adımlarının, stratejilerin oluşturulması aşaması, çözüme götürecek aşamadır. (bk. “Hedefler”)
Çocuğun odasını toplama konusundaki isteksizliği, bir problem konusu olabilir, amaç, çocuğa bu konuda sorumluluk kazandırmak ise, birlikte bu konunun problem olduğuna karar verildikten sonra, çözümü için hedef belirlenebilir. Hedef, çocuğun gerçekleştirebileceği, onun tarafından kolayca yapılabilir boyutta olmalıdır. Yeterince net ve belirgin bir şekilde detaylı istenenler netleştirildiğinde, ne zaman yapılacağı belirginleştiğinde çocuk, işbirliği yapmaya daha yatkın olacaktır.
- Sürecin yürütülmesi
Sürecin yönetilmesinde, gelişimin izlenmesi, değerlendirmelerin objektif bir şekilde yapılması, kişinin davranışını değiştirmede önemli bir aşamadır.
Başarılı bir koçluk sisteminin şartı, sürecin doğru tanımlanmasıdır. Düzenli, planlı koçluk görüşmeleri, yeterli zamanın ayrılması, etkin dinleme kullanılarak motivasyon kaynaklarının devreye sokulması, zorlayıcı ve destekleyici olunması, sorularla farkındalık oluşturulması, değişim çabalarının farkındalığının yaratılması, süreçte dikkat edilmesi gerekli olan noktalardır.
Çocukla hedefleri, süreçte doğru tanımlanmak ve sürdürülebilmesini kolaylaştırmak, sürecin bir parçasıdır. Çocuk, sabah kalkınca ilk yapılacakları planlayabilir, ne şekilde yapmanın onun için daha kolay olacağı, anne babası ile birlikte belirlenebilir. Hedef olarak belirlediklerini, niçin yapması gerektiğini bilir. Kendine sağlayacağı kolaylıkları ve davranış değişikliği yapmazsa yaşayacağı zorlukları, süreçte doğru tanımlamıştır, bu sebeple harekete geçmeye daha istekli olur. Çünkü süreçte kendi sorumluluğunun, yapılacakların net tanımı vardır.
- Değerlendirme yapılması
Süreçte sık sık geribildirim verilerek değerlendirilmeler yapılması, sürecin, istenen hedefe ulaşılması konusunda yeniden yapılandırılabilmesine katkı sağlamaktadır. Değerlendirmelerin davranışa yönelik yapılması, kişinin geliştirmesi gereken davranışını fark etmesine katkı sağlayabilmektedir. Ne yapacağı iyi tanımlanan çocuk, süreçte özellikle geribildirimi, takdiri sıklıkla davranışa yönelik alırsa, gelişimi olumlu yönde devam edecektir. Olumlu davranışlarının anne babası tarafından görüldüğünü fark eden çocuk, iyi davranışları sergileme konusunda daha istekli olacaktır. Olumlu davranışlar, geribildirimle pekişir.
Koçluk süreci temelinde “öğrenci” ya da danışanın, seçimlerinden öğrenmesi esastır. Süreçte aktif rol oynayan kişi, koç değil, danışandır. Koç gözlemleyici, gözlemlediği bilgiler ışığında geribildirim veren, yorum yapan kişidir. Çözümleri danışana sunmaz. Çözümlerin fark edilmesinde yol arkadaşlığı yapar. Gelişmeyi isteyen kişi, “danışan”, süreçte eylemleri aktif olarak yerine getiren kişidir. Koç, danışanın yanındadır ancak, danışanın davranışlarına akıl verme yoluyla karışmaz, sadece gözlemler yaparak danışanın farkındalık oluşturmasında yanında var olur. Temeli; “her insan, çözümü bulabilecek kapasiteye sahiptir, sadece olaylara farklı açılardan bakabilmeyi başarmalıdır.” Koç rolünü üstlenen anne baba, sürekli akıl veren konumundan çıkarak, gözlemlerini davranışa dönük geribildirimlerle çocuğuna iletecek, çocuğun, çözüm yolları üretecek şekilde kapasitesini kullanmasında yol arkadaşlığı yapan motivatör konumuna geçecektir.
Özlem Aktaş İnci Aktaş
Çocuğunuzun Koçu Olun kitabından
