Narsistik kişilik yapısına sahip bir insan kendisini “herkesten farklı”, “olağanüstü”, “eşi bulunmaz”, “üstün”, “önemli” ve “çok özel” bir insan olarak görür. İnsanlara tepeden bakar, övünmeyi ve övülmeyi çok sever ve kendisinin ayrıcalıklı bir kişi olduğuna …
Yazar : Erol Özmen
erolozmen@yahoo.com
Narsistik kişilik yapısına sahip bir insan kendisini “herkesten farklı”, “olağanüstü”, “eşi bulunmaz”, “üstün”, “önemli” ve “çok özel” bir insan olarak görür. İnsanlara tepeden bakar, övünmeyi ve övülmeyi çok sever ve kendisinin ayrıcalıklı bir kişi olduğuna inanır. Sahip olduğunu düşündüğü meziyetler nedeniyle yönetici olmayı doğal olarak hak ettiğini düşünür.
Tüm çalışanların iş doyumunu ve iş verimliliğini etkileyen en önemli etmenlerden birisi de yöneticilerin kişilik yapısıdır. Kişilik yapısı yöneticilerin çalışanlarla ve üstleri ile nasıl bir ilişki içine gireceğini, onlara karşı nasıl bir tutum sergileyeceğini belirler. Yönetici, çalışanlarla ve üstleri ile uygun bir ilişki kurmasını sağlayan kişilik özelliklerine sahip değilse işle ilgili bilgi, beceri ve yetenekleri ne olursa olsun görevinde başarısız olmaya mahkumdur. Bu nedenle işverenlerin ve üst yöneticilerin yönetici seçerken dikkat etmeleri gereken en önemli konulardan birisi de adayların kişilik yapılarıdır. Fakat yöneticilerini değiştirme şansına sahip olmayan çalışanların ise yöneticileri ile geçinmenin yollarını öğrenmeye çalışmaktan başka yapabilecekleri bir şey yoktur. Çalışanların yöneticilerle iyi bir iş ilişkisi kurmak için çeşitli kişilik yapılarına sahip insanların iş ortamında (özellikle yönetici konumunda iken) ne tür tutum ve davranışlar gösterdikleri bilgisine ve o tutum ve davranışlarla ile nasıl baş edebileceği bilgi ve becerisine sahip olması gerekmektedir. Bu bilgi ve beceriye sahip olduktan sonra atılacak ilk adım yöneticinin kişilik yapısını belirlemek ve onunla ilişkilere bu çerçevede yön vermektir.
Yöneticilerde en sık rastlanan kişilik yapılarından birisi de narsistik kişilik yapısıdır. Ayrıca her yöneticinin belli oranda narsist olduğu, asıl önemli olanın ise “yöneticinin narsisizmi ile nasıl baş ettiği” olduğunu ileri sürenlerin de bulunması narsistik kişilik yapısına sahip kişilerin özelliklerinin bilinmesinin önemini arttırmaktadır.
Narsistik yöneticilerde
rastlanan tutum ve
davranışlar
Herkesten farklı ve üstün bir kişi olduklarını düşünürler
Narsistik kişilik yapısına sahip bir insan kendisini “herkesten farklı”, “olağanüstü”, “eşi bulunmaz”, “üstün”, “önemli” ve “çok özel” bir insan olarak görür. İnsanlara tepeden bakar, övünmeyi ve övülmeyi çok sever ve kendisinin ayrıcalıklı bir kişi olduğuna inanır. Sahip olduğunu düşündüğü meziyetler nedeniyle yönetici olmayı doğal olarak hak ettiğini ve her türlü sorunu aşabilecek bilgi, beceri ve yeteneğe sahip olduğunu düşünür. Narsistik kişilik yapısına sahip bir kişinin bir şekilde yönetici olması onun narsistik özelliklerinin pekişmesine yol açar.
Başkalarının duygu ve düşüncelerini önemsemezler
Diğer insanların ne düşündüğüne ve ne hissettiğine aldırış etmezler. İnsanlara verdikleri değer, onun büyüklüğüne ne kattığı ile sınırlıdır. Onun başarılı olmasına katkısı olan bir çalışana, kendi başarısına katkısı olduğu sürece çok yakın ve sıcak davranırken artık katkısı olmadığını düşündüğü anda onu kolayca gözden çıkarabilir.
Eleştiriye katlanamazlar
Her şeyin en iyisini ve en doğrusunu yaptığına inandığı için çevresindeki insanların yaptıklarını sorgulamadan onaylamasını ve kabullenmesini bekler. Eleştiriye katlanamaz, eleştirildiğinde ya da beğenilmediğini hissettiğinde öfkelenir. Bu nedenle toplantılarda yöneticinin düşündüklerinden farklı bir görüş ileri sürülemez. Özellikle olumsuz düşünceler gündeme hiç gelmez.
Başkasının ne düşündüğünü ve ne hissettiğini hiç önemsemez, farklı düşünenlere ve eleştirenlere hoşgörüsüz davranır. Her şeyi en iyi kendisinin bildiğini ve akıl almaya gereksinimi olmadığını düşünür. Kimsenin söylediğini dikkate almadan, her şeyi kendi bildiğince yapar.
Risk almaktan çekinmezler
Yanlış karar verebileceğini düşünemediği için kolayca risk alır. Aldığı risk nedeniyle yöneticisi olduğu işyerini zarara uğratsa bile buna pek üzülmez; bu sonucun oluşmasında kusurun kendisinde değil başkasında olduğunu ileri sürer.
Öfkelendiğinde acımasız olabilir
Sözü dinlenmediğinde ve eleştirilince çok öfkelenir. Öfkelendiğinde acımasız olabilir. Kin ve intikam duygusu ile hareket eder. Başkasının kendisinden daha iyi olabileceğine katlanamadığı için kıskançlık ve haset duyguları içindedir.
Çevreleri kolayca dalkavuklarla dolar
Sürekli olarak kendi büyüklüğünü onaylatma gereksinimi içinde olan narsistik yöneticilerin çevreleri kolayca dalkavuklarla dolar. Narsistik kişilik yapısına sahip yönetici “eleştiren”, “doğruyu söyleyen”, “farklı düşünen” ve “yönetici olma potansiyeli olan” insanları çevresinde görmek istemez. Onları sindirmeye, susturmaya ya da uzaklaştırmaya çalışır. Giderek çevresinde yalnız onların söylediğini onaylayan, büyüklüğünü destekleyen ve onu pohpohlayan insanlar kalır.
Gücü hiçbir şekilde bırakmak istemez
Gücü hiçbir şekilde bırakmak istemez, gücü kaybetmemek için her şeyi yapar. Görev süresi dolduğunda kendisinin yeniden yönetici olma şansı yoksa yönlendirebileceği bir yöneticinin atanmasını sağlamaya çalışır.
Narsistik yöneticiler
başarılı olabilirler mi?
Narsistik kişilik yapısına sahip kişilerde görülen tutum ve davranışlara bakıldığında onların bir yönetici olarak başarısız olma olasılıklarının çok yüksek olduğu açıktır. Fakat ılımlı düzeyde narsistik özelliklerin varlığının olumlu etkiler yaratabileceği unutulmamalıdır. Kişilik özellikleri nesnel değerlendirmeler yapmasına engel oluşturmuyorsa; yetenekli, becerikli ve donanımlı bir insansa narsistik kişilik özelliklerine sahip yöneticiler başarılı ve yaratıcı olabilmekte, işyerinde köklü değişiklikler ve büyük atılımlar gerçekleştirebilmektedirler. Fakat narsistik kişilik yapısına sahip yöneticiler yetersiz, yeteneksiz, beceriksiz ve donanımsız ise verimliliği ve iş doyumunu olumlu yönde etkileyen bir kurum kültürü yaratamazlar.
Narsist bir yönetici ile
nasıl baş edilebilir?
Onu tartışmasız lider olarak kabul edenler ve yaptığı her şeyi hakkı olarak görenler dışında kalanlar için narsist bir yönetici ile çalışmak çok zordur. “Kendi çıkarı için başkalarını kullanması”, “gereksinimi bittiğinde insanları kolayca bir kenara atması”, “başarıyı başkalarını yok sayıp kendisi sahiplenirken, başarısızlıktan başkalarını sorumlu tutması”, “hırslarını gerçekleştirmek için işyerini, arkadaşlarını bir araç olarak kullanması”, “vefasız ve nankör olması” ve “eleştiriye katlanamaması” nedeniyle narsist bir yönetici ile çalışmak yıpratıcı bir süreçtir.
Narsist bir yönetici ile çalışmak zorunda olanların öncelikle kendi özsaygılarını ve özgüvenlerini korumayı başarmaları gerekmektedir. Narsist bir yönetici ile baş etmede kullanılabilecek bazı öneriler aşağıda sıralanmıştır:
• Onun tepeden bakan yaklaşımı karşısında, kendinizi değersiz hissetmemenin yollarını bulun
• Sizin istek ve gereksinimlerinizi dikkate almayacağını en baştan kabullenin
• Öfkenizi denetlemeyi öğrenin
• Haklı olduğunuz durumlarda bile, doğru olduğunuzu kanıtlamak için aşırı bir çaba içine girmeyin
• Yeri geldiğinde ve hak ettiğinde onu takdir edin; fakat yersiz iltifatlardan kaçının
• Eleştirmeyi düşündüğünüzde kullanacağınız sözcükleri ve ifadeleri özenle seçin
• Sürekli olarak onu eleştiren bir kişi konumuna düşmeyin
• Mümkün olduğunca sizi açıkça sömürmesine izin vermeyin
• Karşılığını alamayacağınız özveride bulunmayın
• Onu kıskandırabilecek tutum ve davranışlardan uzak durun
Kaynaklar
Erol Özmen; Geçinilmesi Zor İnsanlarla Geçinme Sanatı, Psikoloji-Psikiyatri.Com Yayınları.
François Lelord, Christophe Andre; “Zor Kişilik”lerle Yaşamak, İletişim Yayınları.
Cevizin kabuğunu kırıp özüne inmeyen, cevizin hepsini kabuk zanneder. General George Patton
"İnsan inandığıdır!"
Anton Çehov
