Osmanlı Devleti’nin en önemli gelir kaynağı, vergilerdir. Devletin varlığını sürdürebilmesi ve hükümetin faaliyetlerini finanse edebilmesi için vergi toplama sistemi oldukça önemliydi. Bu vergiler, çeşitli alanlardan ve farklı kesimlerden toplanırdı1.
Osmanlı Devleti’nde vergiler, devletin gelirini sağlamak ve yönetimi finanse etmek için önemli bir kaynak olarak kullanılıyordu. Bu vergiler, çeşitli kaynaklardan toplanıyordu ve bu vergilerin toplanması ve yönetimi, merkezi bir yapıya sahip olan devlet tarafından kontrol ediliyordu. Osmanlı Devleti’nde vergileri iki ana başlık altında inceleyebiliriz: şer’i ve örfi vergiler1.
- Şer’i Vergiler:
- Öşür: Arapça kökenli bir kelime olan “öşür,” onda bir anlamına gelir. Reayanın, tımarlı sipahiye ödediği vergidir. Halkın ürettiği ürün üzerinden alınır ve özellikle hububat için uygulanır. Hububat, Osmanlı Devleti’nin en önemli vergi kaynağını oluştururdu.
- Haraç: Müslüman olmayan halktan alınan vergilerdir.
- Cizye: Müslüman olmayan erkeklerden yılda bir kez alınan baş vergisidir.
- Örfi Vergiler:
- Çift Bozan: Kendisine tahsis edilen toprağı işlemeyerek boş bırakanlardan alınan vergidir.
- Resm-i Asiyab: Zeytinyağı ve su değirmenlerini işleten bireylerden alınan vergidir.
- Resm-i Mücerred: Konutlu olmayan bireylerden alınan vergidir.
- Adet-i Ağnam: Tımarlı sipahi tarafından alınır ve hayvan rakamına göre ödenen hayvan vergisidir2.
Osmanlı Devleti’nin ekonomik yapısını ve toplumsal düzenini etkileyen bu vergiler, devletin varlığını sürdürebilmesi için hayati öneme sahipti.
