Kitap okumak, yaşamdan zevk almamızı, iyi vakit geçirmemizi ve eğlenmemizi sağlar. Gerçekçi düşünme, okuduklarını ve duyduklarını doğru ve tam anlama, akıcı ve anlaşılır ifadeler kullanabilme becerileri kazandırır. Kitap okuyan bireyin duyguları ve düş dünyası harekete geçer ve yaşama bakış açısı genişler. Kitaplar, insanın genel kültürünü, bilgisini ve yaşamı daha iyi tanımasını sağlarken duyguların estetiğe olan gereksinimini giderir, ruha canlılık getirir ve yaşama heyecanını artırır.
Kitap okuyan kişi doğruluğun, adaletin ve insan sevgisinin birey ve toplum yaşamındaki önemini kitaplarda sezinler. Kitaplar, iç kontrol mekanizmasının gelişmesini ve özgüven oluşmasını …
ÇETİN ÖZBEY
www.cetinozbey.com
Kitap okumak, yaşamdan zevk almamızı, iyi vakit geçirmemizi ve eğlenmemizi sağlar. Gerçekçi düşünme, okuduklarını ve duyduklarını doğru ve tam anlama, akıcı ve anlaşılır ifadeler kullanabilme becerileri kazandırır. Kitap okuyan bireyin duyguları ve düş dünyası harekete geçer ve yaşama bakış açısı genişler. Kitaplar, insanın genel kültürünü, bilgisini ve yaşamı daha iyi tanımasını sağlarken duyguların estetiğe olan gereksinimini giderir, ruha canlılık getirir ve yaşama heyecanını artırır.
Kitap okuyan kişi doğruluğun, adaletin ve insan sevgisinin birey ve toplum yaşamındaki önemini kitaplarda sezinler. Kitaplar, iç kontrol mekanizmasının gelişmesini ve özgüven oluşmasını olumlu etkiler; bireyin olaylara daha gerçekçi bakmasını, önyargılarla hareket etmemesini sağlar.
Yetişkinler için bir yaşam biçimi haline gelen kitap okuma eylemi, çocuk gelişiminde de oldukça ciddi bir yere sahiptir.
Kitap okumanın çocuk gelişimi üzerindeki yararları şöyle sıralanabilir:
< Hayal gücünü geliştirir.
< Bilgi ve deneyimleri artırır.
< Gerçekleri öğrenme adına araştırma isteği uyandırır.
< Estetiğe olan açlığı giderir.
< Yaşama sevinci verir ve eğlendirir.
< Kelime dağarcığını zenginleştirir ve kavram öğrenimini hızlandırır.
< Güzel konuşma yeteneği kazandırır ve yorum gücünü artırır.
< Çocuğa kendini ve başkalarını tanıma olanağı sağlar.
< Zihni eğitir ve bilişsel süreçleri destekler.
< Duygu gelişimine yardımcı olur.
Adım Adım Büyüyen Kitap Sevgisi
Kitapla İlk Tanışma: Çocuğun kitapla tanışması genelde 1 yaşından sonra olur. Çocuk, başlangıçta kitabı oynadığı herhangi bir nesne gibi görür. Sayfalarını çevirmekten ve kitaptaki renkli resimlere bakmaktan büyük zevk alır. Konuşma becerisi geliştikçe, kitaptaki resimleri adlandırmaya çalışır.
Tanıdığı resimleri göstererek isimlerini söyler, bilmediklerini de “Bu ne?” diye sorar veya parmağıyla işaret ederek ne olduğunu öğrenmeye çalışır. Aynı kitabın sayfalarını defalarca çevirir ve her defasında resimlerin isimlerini söyler.
Çocuk, sayfaları çevirdikçe küçük motor gelişimi desteklenir. Hayvanları, bitkileri ve nesneleri kitaplardaki resimler eşliğinde daha çabuk öğrenir; çünkü kitaptaki öğrenme süreci oyun ortamı içinde gerçekleşir.
Kitapla İletişim Kurma: Çocuğun resimli kitaplara olan ilgisi 4 yaş dolaylarına doruğa çıkar. Resimleri inceler, renklerin canlılığı ona büyük bir haz verir.
Resimlerin yanında veya altındaki yazılara ilgi duymaya başlar. Kimi çocuk, okuyormuş gibi yapar ve kitaptaki olay örgüsünü resimlere bakarak çözmeye ve anlamaya çalışır. Annesinin okuduğu kısa hikâye ve masalları dinler. Aynı masalı onlarca kez annesine okutur ve her dinleyişte ayrı bir zevk alır; bazı yerlerini kendisi hatırlar ve annesinden önce söyler.
Kitabın Dilinden Anlama: Çocuk, 6-7 yaşlarında hâlâ gerçek ve gerçek dışı olayları bir arada yaşar. Masal, destan ve efsaneleri dinlemeye bayılır. Uygun uzunluktaki bir kitabı sonuna kadar dinler ve dinlediklerini çok iyi anlar. Artık kendisi de okuyabilir.
İlgi Alanlarının Oluşması: 8-12 yaşlarında kız ve erkek çocuklarının ilgileri farklılaşır. Erkekler daha çok kahramanlık, keşif ve macera türü kitapları tercih ederler; kızlar ise daha çok günlük yaşam ile ilgili kitapları severler.
Hangi Yaşta, Hangi Kitaplar Okunmalı?
Çocuk kitapları; masal, hikâye, fıkra, tekerleme, şiir, bilmece, roman, efsane ve fıkralardan oluşur. Ergenlik dönemi ve sonrasında ise ilgi aşk içerikli hikâyelere, romanlara ve şiirlere kayar. Seçilecek kitaplar çocuğun seviyesine uygun olmalıdır. Okul öncesi kitaplar bol resimli, çok renkli, canlı ve çekici, kalın yapraklı ve dayanıklı olmalıdır. Okumayı yeni öğrenen çocuk için kitabın sayfa sayısı 20’yi geçmemeli ve kitap iri puntolu harflerle yazılmış olmalıdır.
8 yaşlarındaki çocuklar için 30 sayfalı ve orta irili harflerle yazılmış kitaplar tercih edilmelidir. Sonraki yaşlar için kitapların sayfa sayısı giderek artırılmalıdır. Satır aralıkları çocuğun takibini kolaylaştıracak genişlikte olmalıdır. Ayrıca kitap, çocuğu sıkmayacak ve bir oturuşta okunup bitirilecek bir içerik ve bütünlükte olmalıdır.
Parça parça okunan kitap çocuğun ilgisini pek çekmez; çünkü çocuğun heyecanı yarıya gelmeden kesilir ve sonunu merak etmez.
Kitaplarda sade ve çocuksu bir dil kullanılmalıdır. Cümleler, çocuğun anlayabileceği uzunlukta olmalı, paragraflar en fazla iki-üç cümleden oluşmalıdır. Çocuğun anlamayacağı kelimeler ve soyut kavramlar ihtiva etmemelidir.
Hayaller ve Gerçekler Arasında Denge Kuran Masallar
Çocukların en çok sevdiği tür, masal kitaplarıdır. Masallar daha çok gerçek dışı olayları içermektedir. Bireysel Psikolojinin kurucusu Alfred Adler, masallar anlatılırken veya okutulurken çocuğun aydınlatılması, masallardaki sihir ve büyülerin gerisindeki hayal ve kuruntular üzerine çocukla konuşulması gerektiğini söyler.
Aksi durumda çocuk, gelişimi sırasında güçlüklerle karşılaşınca kolay izleyebileceği yollar arar; çünkü masalların içeriğine gereği gibi akıl erdiremez ya da masallardan yola çıkarak yanlış genellemelerde bulunabilir. Anne-babanın bu konudaki görevi, çocuğun masalları gereği gibi anlamasını sağlamaktır.
Masalların çocuklar açısından birçok yararı vardır. Masal okuyarak hayal gücü genişler. Çocuk, iyinin ve doğrunun daima takdir edildiğini, kötülüğün her zaman cezalandırıldığını öğrenir.
Masallar sayesinde çocukta işbirliği duygusunun gelişimi desteklenir ve çocuğun bakış açısı genişler. Çocuklar, kitaplardaki kahramanlarla özdeşim kurarlar; çünkü kahramanların üstün özelliklerine ve başarılı eylemlerine hayranlık duyar ve çoğu zaman onlar gibi olmak isterler.
Bu da çocukların karakter gelişimi üzerinde etkili olur. Bu sebeple hikâye, masal ve romanlardaki kahramanların özellikleri mümkün oldukça gerçeğe yakın olmalıdır ki, çocuk gerçeklik duygusundan uzaklaşmasın.
Kahramanların ulaştıkları başarılar veya kazandıkları zaferler, çabalarının bir sonucu olmalıdır. Eğer başarı ve zaferler olağanüstü güçlerle veya rastlantı sonucu elde ediliyorsa, bu durum çocuğu da kolay yoldan başarı elde etmeye yönlendirebilir.
Çocuklara Okuma Alışkanlığı Nasıl Kazandırılır?
Çocuğa kitap okuma alışkanlığı aile ortamında kazandırılabilir. Düzenli kitap okuyan anne-babanın çocuğunda kitap okuma alışkanlığı herhangi bir çaba gerektirmeden gelişir.
< Çocuk, kitapla 1 yaşında tanıştırılabilir.
< Çocuğun ilgisini çeken, bol resimli ve kalın yapraklı kitaplar seçilmelidir.
< Çocuğun sayfaları çevirmesine yardım edilerek dikkatinin resimlere yönelmesi sağlanmalıdır. Çocuk anlamasa bile resimler teker teker çocuğa gösterilerek isimlendirilmeli veya anlatılmalıdır.
< Çocuğun oyuncaklarının arasına ve evde erişebileceği yerlere renkli ve güzel kitaplar konulmalıdır. Böylece onlarla kendi kendine yakınlaşma ve tanışma olanağı bulur.
< Çocuğun sayfaları çevirmesi ve kitabı takip etmesi sağlanmalıdır.
< 3-4 yaşına geldiğinde, anlayabileceği sadelikte ve kısalıkta kitaplar, resimlerle ilişkilendirilerek okunmalıdır.
< Evdeki büyükler de kitap okumalı ve çocuğun bunu gözlemlemesi sağlanmalıdır. Böylece aile bireyleri olumlu bir örnek oluştururlar.
< Çocuk dergilerine abone olması sağlanabilir.
< Sözcük bilgisi ve ifade yeteneğinin gelişmesi için çocuğa yaşına ve seviyesine uygun şiirler ezberletilebilir.
< Her kitap 5-6 defa okunabilir; çünkü çocuk aynı şeyleri duymaktan hoşlanır, birkaç okumadan sonra bazı yerleri kendisi tekrarlar. Bazen kendisi kitabı alıp aklında kalanlarla okumaya çalışır.
< Çocuğa ait bir kütüphane oluşturulmalıdır.
< Çocuğa kitap satın alınırken harçlığından bir miktar katması sağlanmalıdır. Böylece çocuk, kitaba daha çok değer verir.
< Çocuktan okuduğu kitabı anlatması istenebilir. Beraber kitap okurken önemli yerlerde sorular sorulabilir.
