Mimar Kemaleddin Ahmet Bey Osmanlı Devleti’nin son dönemi ile Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında yaşamış olan, modern ve çağdaşlık anlamında Türk Mimarisinde öncü olmuş bir isimdir. Kemaleddin Bey’in öğrencilik yıllarında öğretmeni olan Jachmund Alman Hükümeti tarafından Osmanlı Mimarisini incelemek amacıyla gönderilmiştir. İlerleyen süreçte Kemaleddin Bey Jachmund’ın asistanı olmuş ve mimarlık adına kendisine çok şey katmıştır. Öğretmeni Jachmund’un desteği ile Almanya’da da eğitim görmüş,Almanya mimarisi ve mimari tarihi ile, Alman tekniğini inceleme fırsatı bulmuştur. Türkiye’ye döndüğünde kafasında sadece doğu mimarisi değil artık batı mimarisi de bulunuyordu. İkisini de karşılaştırarak ve sentezleyerek yeni bir üslup oluşturuyordu. Osmanlı Devleti’nin son yıllarında ortaya çıkan fikir akımlarından birisi olan ulusçuluk akımını esas alarak mimari eserlerinde uyguladı. Ulusal Mimarlık Akımının öncü uygulayıcılarından olup günümüzde TMMOB benzeri olan Türkiye’deki ilk mesleki odayı “Osmanlı Mimar ve Mühendis Cemiyeti”ni kurulmasında öncü rol üstlenmiştir. Osmanlı’da restorasyon konusunda ilk defa bilimsel olarak çalışmalar yürütmüş, Kudüs’teki Mescid-i Aksa’nın onarımında görevlendirilmiştir. Onarım çalışmalarından ve gösterdiği başarılar sayesinde dünya genelinde bir ün elde etmiş ve İngiliz Kraliyet Mimarları Birliği RIBA’nın ödülünü almıştır.
Almanya eğitiminden döndüğünde öğretmeni olan Jachmund’ın Hendese-i Mülkiye’den ayrılmasıyla derslere Mimar Kemaleddin Bey girmeye başlamış ve esas aldığı ulusal mimarlık görüşlerini anlatma ve işleme fırsatı bulmuş, Türk mimarisinin aşama aşama yıkılışını, kendi benliğini yitirişini anlatmıştır.
Osmanlı Devleti’nin tarihini ve kültür sanat alanında ki çalışmalarını inceleyen Mimar Kemaleddin Bey’e göre devletin çöküş sebebi kültürel alandaki yozlaşmalardır. Eski Osmanlı yapılarındaki mimarinin artık günümüzde uygulanamayacağını sadece biçimsel olarak yaşatılması gerektiğini savunmuş, kültürel mimarinin gelişebilmesi ve günümüze ayak uydurulabilmesi için Batı mimarisinin incelenilmesinin ve karşılaştırılmalar yapılmasının gerekliliğini vurgulamıştır. Kemaleddin Bey mimarlık yaşamı boyunca ileri tekniği incelemiş ancak uygulanması gerekenin sadece teknik boyutta kalması, kültürel anlamda her zaman milli olunması gerekliliğine bağlı kalmış bunu gerek kendi yaşamına gerekse de mimari eserlerine yansıtmıştır.
Kemaleddin Bey’in ölümünden sonra ülkeye gelen yabancı mimarlık hocalarının etkisiyle ulusal mimarlık akımı sona ermiş, uluslar arası anlayış hakim duruma gelmiştir.
Kemaleddin Bey eski yapılarımıza ve kültürümüze günümüz anlayışıyla yeni bir yorum katıyor, çağdaş bir boyut kazandırıyordu. Mimar Kemaleddin Bey’in mimaride ki bu bakış açısına karşı çıkanlarda olmuştu. Ama Kemaleddin Bey kendi kültürünü, rengini, zevklerini, farklılığını, sanatını ve kültürel birikimini yaşatmak istiyordu.
Hababam sınıfı filiminin çekildiği Çamlıca Kız Lisesi ve son eseri olan Gazi Üniversitesi Rektörlük Binası da Mimar Kemaleddin’in eserlerinden biridir.
Mimar Kemaleddin Bey 57 yıllık yaşamı boyunca bir çok kültürü inceledi, analiz etti ve sentezledi. Ortaya yeni bir üslup, yeni bir bakış açısı ortaya çıkardı. Mesleki yaşamı yoğun geçti. Yurt içi ve yurtdışı olmak üzere birçok projede görev aldı. Türk Mimarisinde öncülükler yaptı ve mimarimize ölçülemez katkılarda bulundu.
1 Ocak 2009’dan itibaren dolaşıma girmiş olan 20 Türk Lirası banknotlarının arka yüzünde, Mimar Kemaleddin’in bir portresi ile başlıca yapıtlarından biri olan “Gazi Üniversitesi Rektörlük Binası” yer almaktadır.
“Zavallı İstanbul!…Son düşüş devrinde imâr adı altında ne câhilane, ne zafimâne yıkıma uğradı…Üçüncü Selim´den sonra, eski Türk sanatının incelik ve temizlikle millî ruh doğuran eserleri takdir edilmedi; batı tesiri altında batının bakış açışıyla kabalaşma başladı… Asırlar içinde gelişe gelişe yüzey süslemesinin en kiymetlı eserlerini üretmiş olan koca bir sanat birikimi çirkin görülmeye başlandı ve neticede millî sanatımızı yitirdik. Ziyân ettik, koruyamadık…Batının seri imâlatcıları karınlarını şişirdiler ama aklımız başımıza gelmedi…Hatta onların memleketimize döktüğü ruhsuz tek tip yapılar gözümüze güzel görünmeye başladı. Sonuçta bu surette iktidarsız ve câhil halde kaldık…”
Mimar Kemaleddin Bey
Çalışmalarından Bazıları
Şemsipaşa İlköğretim Okulu’nun inşaatı, Ankara Evkaf Apartmanı inşaatı (Yapımı sırasında vefat etmiştir), Çamlıca Kız Lisesi inşaatı (Hababam Sınıfı Filmi çekilmiştir), Bebek Camii inşaat, Beyoğlu Kamer Hatun Camii, Sultan Reşad Türbesi inşaatı, Laleli Harikzedegan (Tayyare) Apartmanları inşaatı, İstanbul Birinci, İkinci, Üçüncü ve Dördüncü Vakıf Hanları inşaatı, Gazi Üniversitesi Rektörlük Binası inşaatı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi kütüphanesi, Filibe Gar Binası, Edirne Gar Binası onarımı, Gazi Eğitim Enstitüsü binası inşaatı, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Müdürlüğü binası inşaatı, Vedat Tek tarafından başlatılan Ankara Palas projesinin son seklini vererek tamamlanması, Kudüs Mescid-i Aksa restorasyonu projelendirmesi (1922-1926)
Süper Beyin Dergisi
www.gencgelisim.com
