Mustafa Barzani: Kürt Milliyetçiliğinin Efsanevi Lideri
Mustafa Barzani, 20. yüzyılın en önemli Kürt liderlerinden biri olarak, bağımsız bir Kürdistan hayali için ömür boyu mücadele eden bir figürdür. 14 Mart 1903’te Irak’ın Barzan köyünde doğan Barzani, Kürt milliyetçiliğinin sembol isimlerinden biri haline geldi ve Kürdistan Demokrat Partisi’nin (KDP) kurucusu olarak Kürt siyasi tarihinde derin izler bıraktı14.
Erken Yaşamı ve Mücadelelerin Başlangıcı
Mustafa Barzani, henüz üç yaşındayken Osmanlı İmparatorluğu’na karşı başlatılan bir isyanın ardından ailesiyle birlikte hapsedildi. Babası, büyükbabası ve ağabeyi, Osmanlı yetkilileri tarafından idam edildi. Bu trajik olaylar, Barzani’nin hayatını şekillendirdi ve onu Kürt hakları mücadelesine yöneltti49.
1931’de ağabeyi Şeyh Ahmed Barzani’nin önderliğinde Irak yönetimine karşı başlatılan ayaklanmaya katıldı. Bu süreçte, Kürt aşiretlerini bir araya getirme ve örgütleme konusundaki yetenekleri ortaya çıktı. 1943’te Irak yönetimine karşı yeniden ayaklandı ve bu hareket, 1945’te geniş çaplı bir isyana dönüştü. Ancak, Irak yönetiminin şiddetli bastırma girişimleri sonucu Barzani ve yandaşları İran’a sığınmak zorunda kaldı28.
Mahabad Kürt Cumhuriyeti ve Sovyetler Birliği’ne Sığınma
1946 yılında, Sovyetler Birliği’nin desteğiyle İran’ın Mahabad kentinde kurulan Kürt Cumhuriyeti’nde savunma bakanı ve ordunun başkomutanı olarak görev yaptı. Bu dönemde, İran ordusuna karşı kazandığı başarılarla adını duyurdu. Ancak, Sovyetler’in bölgeden çekilmesiyle cumhuriyet yıkıldı ve Barzani, 500 yandaşıyla birlikte Sovyetler Birliği’ne sığındı14.
Sovyetler Birliği’nde geçirdiği 11 yıl boyunca askeri ve siyasi eğitim aldı. Bu süreçte, Kürt hareketini uluslararası arenada tanıtmak için çaba gösterdi. 1958’de Irak’ta monarşinin devrilmesiyle birlikte ülkesine döndü ve Kürdistan Demokrat Partisi’nin lideri olarak siyasi mücadelesine devam etti38.
Irak’ta Silahlı Mücadele ve Özerklik Anlaşmaları
1961’de Irak yönetimine karşı silahlı mücadeleyi başlatan Barzani, Peşmerge güçleriyle Kuzey Irak’ın büyük bir bölümünü kontrol altına aldı. 1970’te Irak hükümetiyle Kürtlerin özerkliğini tanıyan bir anlaşma imzaladı. Ancak, bu anlaşma tam olarak uygulanmadı ve Barzani, 1974’te yeniden silahlı mücadeleye başladı49.
1975’te İran’ın Irak’la yaptığı Cezayir Anlaşması sonucu Barzani’nin desteği kesildi ve mücadele sona erdi. Barzani, önce İran’a, ardından ABD’ye giderek hayatının son yıllarını burada geçirdi. 1 Mart 1979’da Washington, D.C.’de hayatını kaybetti. Cenazesi, 1993 yılında doğduğu topraklara, Barzan’a getirilerek defnedildi57.
Mirası ve Kürt Tarihindeki Yeri
Mustafa Barzani, Kürt halkının bağımsızlık ve özgürlük mücadelesinin sembol isimlerinden biridir. Onun liderliği, Kürtlerin ulusal bilincinin güçlenmesine ve örgütlü bir mücadele geleneğinin oluşmasına katkıda bulundu. Oğlu Mesud Barzani ve torunları, Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin kurulması ve gelişmesinde önemli roller üstlendi69.
Barzani’nin hayatı, Kürt halkının direniş ve özgürlük mücadelesinin bir özeti gibidir. Onun adı, bugün bile Kürtlerin bağımsızlık hayallerinin en büyük ilham kaynaklarından biri olmaya devam etmektedir.
