Bir konuşma metni ne kadar iyi hazırlanmış olursa olsun iyi sunulamazsa etkisini yitirir. İyi bir sunum için, fırsat buldukça alıştırmalar yapmalısın. Konuşma metni nota kitabına, vücut ve ses organları ise müzik âletine benzer. Bu araçları iyi kullanarak etkili olacaksın…
Yazar : Ömer Sevİnçgül
omersevincgul@gmail.com
omersevincgul.blogspot.com
Bir konuşma metni ne kadar iyi hazırlanmış olursa olsun iyi sunulamazsa etkisini yitirir. İyi bir sunum için, fırsat buldukça alıştırmalar yapmalısın. Konuşma metni nota kitabına, vücut ve ses organları ise müzik âletine benzer. Bu araçları iyi kullanarak etkili olacaksın.
Sana topluluk karşısında güzel ve etkili konuşmanın öneminden bahsedecek değilim. Burada iyi bir konuşmanın temel ilkelerinden söz etmek istiyorum.
Hazırlık
En tesirli konuşma şekli, "irticalen" yani bir kâğıda bakmaksızın yapılan konuşmadır. Bu yöntemi başarılı bir şekilde uygulayabilmek için ciddi bir hazırlığa ihtiyaç vardır.
Hazırlık, geniş kapsamlı olmalıdır. Konuşmacı söyleyeceklerinden çok daha fazla şey bilirse, sorulması muhtemel sorulara da kolaylıkla cevap verebilir. Aynı zamanda, fazla bilgi sana güven verir ve topluluk önünde duyulan korkuyu yenmene yardım eder.
Önce konuyu seç ve sınırlandır. Hakkında bir şeyler bildiğin konuları seçersen başarı şansın artar. Konu, seni de dinleyiciyi de ilgilendirmeli. Ayrıca, işlenmeye uygun olmalı.
Dinleyiciler
Dinleyicilerden ne bekliyorsun? Sadece seni anlamalarını mı, yoksa senin gibi düşünüp istediğin doğrultuda hareket etmelerini mi? Bunları daha yolun başındayken bilirsen ona göre hazırlanırsın.
Konuşmanı hazırlarken çeşitli dinleyici tiplerini göz önüne getir, ona göre bir yol izle. Dinleyiciyi tanımak büyük faydalar sağlar. Ayrıca, konuşmanı gerektirecek vesileyi de incele. Dinleyici sayısı, konuşacağınız yer, dinleyicilerin kültür seviyeleri, mevkileri ve benzeri hususlarda bilgi sahibi olmalısınız.
Plan
Hazırlık safhasının önemli bir unsuru "geçici plân"dır. Neler söyleyebileceğinizi bir tertip gözeterek sırala. Bu plan, araştırmaların için sana rehberlik eder.
Daha sonra konunla ilgili bilgileri topla. Bu bilgiler ışığında geçici plânını kontrol et, gerekli düzeltmeleri yap. Plân esnek olmalıdır. Önemli bir bilgi, daha az önemli bir bilgiyi kovabilir.
Söze Dökmek
Sıra konuşmanı "şifahî/sözlü" hâle getirmeye geldi. Bu, konuşma metnini yazmak demek değildir. Geçici plâna göre tertip ettiğin bilgileri, karşında bir topluluk varmış gibi anlat.
Bu safhada en önemli problem, kelime bulmakta karşına çıkar. Alıştırma yapmalı, bol bol düşünmelisin. Böylelikle, uygun kelimeleri seçer, tabii geçişleri bulur ve en uygun sırayı belirlersin.
Emin olmak için, konuşmanı birkaç arkadaşının huzurunda dene. O zaman, fikirlerin doğru olup olmadığını, konuyu yeterince açık anlatıp anlatamadığını anlarsın. Arkadaşlarının tenkitleri sana yol gösterecektir.
Konuşmanın Tertibi
"Konuşmanın tertibi" hazırlık devresinin önemli bir bölümünü oluşturur. Bu aşamada geçici plân geride kalacak, konuşma metnin son şeklini alacaktır. Bir konuşmayı üç temel kısma ayırmak mümkün: Giriş, gelişme, sonuç.
Giriş, konuşmanın başında yer alır ve en son hazırlanır. Girişin, konuyu açıklaması, dikkat çekmesi ve hoş bir hava meydana getirmesi gerek. Bunun için birçok usul vardır: Bir fıkra veya çarpıcı bir olay anlatmak, meşhur bir söz nakletmek gibi…
Konuşmanın belkemiği, esas kısımdır. Bu kısmı hazırlarken konuyu üç veya dört ana noktada topla. Sonra bunları yardımcı fikirlerle ve destekleyici bilgilerle geliştir. Bir konuşmanın ana noktalarını şöyle sıralayabiliriz: Meseleyi ortaya koymak, tartışmak, çözüm yollarını sıralamak, en uygun olanını söylemek ve bu fikri kanıtlamak.
Konuşmanı, "benden bu kadar" der gibi bitirme. Böyle bir bitiriş, dinleyici üzerinde uyandırdığın olumlu izlenimleri azaltabilir.
Son kısımda konuyu özetlemek, ana noktaları tekrar etmek veya bir vecize nakletmek mümkündür. Maksadın, dinleyiciler üzerinde iyi bir etki bırakarak sözü bitirmek olmalıdır. Fikirlerin deliller ve yardımcı malzemelerle desteklenerek ispatlanması büyük önem taşır. Bunun için sözlerini somutlaştır. Bilinmeyen kelimeleri tarif et.
Misaller, karşılaştırmalar ve alıntılar, hem konuşmana akıcılık sağlayacak, hem de fikirlerini destekleyecektir. Önemli kısımları tekrarlamak da iyi tesir bırakabilir.
Konuşacağın yerde göze hitap eden malzemeleri kullanma imkânın varsa bunu değerlendir. Film makinesi, slâyt, yazı tahtası ve benzeri vasıtalarla sözlerini daha somut bir hale getirebilirsin.
Ses ve Görüntü
Bir konuşma metni ne kadar iyi hazırlanmış olursa olsun iyi sunulamazsa etkisini yitirir. İyi bir sunum için, fırsat buldukça alıştırmalar yapmalısın. Konuşma metni nota kitabına, vücut ve ses organları ise müzik âletine benzer. Bu araçları iyi kullanarak etkili olacaksın.
Çoğu kimseler gibi sen de kürsüye çıkınca heyecanlanabilir, sinirlenebilir, sağını solundan ayırt edemez hâle gelebilirsin. Bunun en önemli nedeni, deneyimsizliktir. Durumunu dinleyicilere hissettirme, kendini rahatlatmanın yollarını ara.
Bir süre derin nefes almak, kürsüdeki cisimlerin yerlerini değiştirmek, bu sırada bir miktar zaman kazanmak seni biraz yatıştırır. Konuşma ilerledikçe heyecanın azalacaktır.
Konuşurken kendinle fazla meşgul olma. Bazı konuşmacılar durmadan kendilerini kontrol eder, "Acaba iyi konuşuyor muyum?" diye kendi kendilerine sorarlar. Bu yanlıştır. Zihnini savunduğun fikre çevir, tamamen ona yönel.
Konuşurken gözlerini dinleyicilerden ayırma, devamlı onlara bak. Sözlerin karşısında aldıkları tavırları görmeye, anlamaya çalış. Sağa sola bakan, tavanı seyreden yahut başını kaldırmayan hatip can sıkar.
Konuşmada sesin apayrı bir önemi vardır. Seninle dinleyicin arasındaki iletişimi sağlayan en mühim araç, sesin olacaktır.
Zayıf, korkak, cırlak, monoton bir ses kadar, kaba, pürüzlü, hoyrat, gürültülü, fazla cüretkâr bir ses de hoş karşılanmaz.
Konuşurken ses tonu değişmeli, alçalıp yükselmeli. Sesin şiddeti de normal olmalı. Fısıltıyla veya tam tersine bağırarak konuşmak yanlıştır.
Konuşmanın hızı manaya göre ayarlanmalı. Çok hızlı konuşan, durak nedir bilmeyen hatip gibi, yavaş konuşan veya çok duraklayan hatip de başarısız olmaya mahkûmdur. Yerine göre ağır, hızlı yahut normal konuşmak en iyisidir.
Hatibin diksiyonu düzgün olmalıdır. Diksiyon, kelimeleri düzgün ve anlama uygun bir biçimde söylemek demektir. Bozuk söyleyiş, daha çok dilin, çenenin ve dudakların tembelliğinden ileri gelir. Ses aygıtlarını verimli bir biçimde kullanmayı öğren.
Düzgün, vurgulu, tınılı konuşabilmek için ciddi çalışmalara yapmalısın. İyi bir kitaptan her gün dört-beş sayfayı yüksek sesle okumak bunlardan biridir.
Bedenin canlılığı ve hareketliliği de sözün tesirini artırır. Vücut hareketlerinin bir uyum içinde bulunması ve yapmacıklıktan uzak olması gerekir.
Jestler ve mimikler doğal olmalıdır. Jest, senin beden dilindir. Mimik ise, yüz dilin… Bunlar yerinde kullanılırsa sözlerini destekler, pekiştirir, güçlendirir.
