Kriz ortamından kaçmak, bir çözümleme değil bir düğümlemedir. Krizin karşıtı fırsattır. Önemli olan bakmayı ve görmeyi bilmektir. Görüşü bulandıran ve cesareti kıran ise paniktir. Alışkanlıkların artık istemsiz olarak otomatize hale gelmesi de görüşü daraltır. Aile hayatında, iş hayatında, sosyal hayatta alışkanlıklar üzerinde mutlaka değişimler, şekillendirmeler, eğlenceli ve işe yarar gelişmeler yapılmalıdır. Yeteneklerin kullanımı, bunların ne kadarının geliştirilmesi gerektiğini, iş yapma ve hayatı algılayış tarzının sorgulanması gerekir. Kriz döneminde panikleyerek çevrenizden zihinsel olarak uzaklaşmak, çözümsüz bir kaçışı da beraberinde getirecektir.
Niyazi F. Eres
niyazieres@yahoo.com
Kriz ortamından kaçmak, bir çözümleme değil bir düğümlemedir. Krizin karşıtı fırsattır. Önemli olan bakmayı ve görmeyi bilmektir. Görüşü bulandıran ve cesareti kıran ise paniktir. Alışkanlıkların artık istemsiz olarak otomatize hale gelmesi de görüşü daraltır. Aile hayatında, iş hayatında, sosyal hayatta alışkanlıklar üzerinde mutlaka değişimler, şekillendirmeler, eğlenceli ve işe yarar gelişmeler yapılmalıdır. Yeteneklerin kullanımı, bunların ne kadarının geliştirilmesi gerektiğini, iş yapma ve hayatı algılayış tarzının sorgulanması gerekir. Kriz döneminde panikleyerek çevrenizden zihinsel olarak uzaklaşmak, çözümsüz bir kaçışı da beraberinde getirecektir.
Kriz, beklenmedik bir zamanda, beklenmedik olumsuz bir şeylerin olması ve çevremizi, bizi ve ilgili olduğumuz şeyleri etkileyecek olaylardır. Başarılı insan, kriz ortamını büyük bir ustalıkla yeni oluşumlar için kullanabilir.
Hayattaki belirsiz ve değişken durumlar, insanı sürekli olarak beklenmedik tehlikeler ve fırsatlarla karşı karşıya bırakmaktadır. İnsanın sosyal varlığını, bütünlüğünü, başarılarını devam ettirebilmesi; bu tehlikeler karşısında paniklememelerine, kaçmamalarına, vazgeçmemelerine ve fırsatları değerlendirmelerine bağlıdır. Adı tehlike ya da fırsat olsun, beklenmedik ve sezinlenemeyen durumlar insanı, plansızlık içerisinde değişime zorlar ve kriz ortamına sokar. Başarılı insanın mutlaka bir acil durum çantası olmalı ve bu çantada esnek kriz planları bulunmalıdır.
Krizin Temel Özellikleri:
< Kriz, kişinin üst düzey hedeflerini hatta psikolojik varlığını tehdit eder.
< Krizde kişinin tehlikeleri sezinleme ve önleme mekanizmaları yetersiz kalır.
< Krizde kişi zamanın baskısı altındadır.
< Kriz döneminde beklenmedik ve ani değişiklikler söz konusudur.
< Krizde kişi gerilim altındadır.
< Krizde kişide korku ve panik belirtileri görülür.
< Krizde kişi kontrol güçlüğü yaşar.
< Krizde kişinin imajı, sosyal, ruhsal ve fiziksel yapısı, doğal kaynakları tehdit altındadır.
Kriz Etmenleri:
< Çevredeki hızlı değişiklikler.
< Hayattaki belirsizlikler ve dalgalanmalar.
< İletişim becerisindeki zaaflar.
< Plansızlık.
< Zamanı kullanamama.
Kişinin karşılaştığı kriz durumunu olumlu ya da olumsuz algılaması; amaçlara ulaşmada ve daha ileri düzeyde amaçlar belirlemede, başarının elde edilmesinde bir fırsat veya kişinin başarıya ulaşmasında bir engel ve motivasyonu zayıflatan bir tehdit ortaya çıkarır.
Kriz Döneminin Basamakları
Kriz sürecinin üç aşaması vardır. Kriz öncesi, kriz dönemi, kriz sonrası. Bu üç basamaklı süreci beş safhada ele alacağız.
1. İç ve dış değişiklikleri fark edememe körlüğü: Kişinin, etraftaki uzak ve yakın değişim ve gelişmelerden haberdar olmaması, görememesi ve yetersiz kalmasıdır. Bu aşamada olayların sezilmesi ve tahmini oldukça güçtür.
2. Harekete geçmeme: Kişi, performansı, başarısı düşmesine veya aksamasına rağmen herhangi bir tedbir almaz ve çaba göstermez. Rutin faaliyetlerin dışına çıkma gerekliliği hissetmez. Bunun sebebi;
< Bunların geçici olduğu düşüncesine kapılma, bekle-gör politikasının zahmetsizliği,
< Durumu düzeltmek için yapılacak bir değişikliğin dengeyi bozacağına ve sonunda yeni problemler çıkabileceği endişesi,
< Geçmiş başarıların, bu rutin içerisinde gerçekleşmiş olması ve dolayısıyla bu rutinin bozulmasına gerek olmadığı inancı.
Kriz, olumsuz olarak algılansa da, her krizin altında yatan olumlu bir hazine olduğunu unutmamalıyız.
Çince de kriz, tehlike ve fırsat kelimelerinde gelen Wei-ji kelime gurubuyla anlatılır. Krizi en az zararla atlatmak, hatta ondan olumlu şeyler kazanmak ancak krizi kovalamakla, yüzleşmekle olur, ondan kaçmakla değil…
3. Yanlış kararlar ve faaliyetler: Bu aşamada en çok kullanılan yaklaşım, gerginliği azaltmak için iyi bilinen ve uygun görülen faaliyetlere yönelmektir. Bu yaklaşım, değişikliğe uygun ve doğru cevap verilmesi ihtimalini en aza indirir. Uyum sağlamak için krize köle olmak, sonun başlangıcı olur.
4. Kriz dönemi: İlk üç safhadaki gelişmeler gerçekleşmeden ve beklenmedik şekilde dördüncü aşamayla karşılaşılması mümkündür. İlk üç safhada karşılaşılan sorunlar, başarısız bir şekilde sonuçlanmış, değişimlere uyum sağlanamamışsa kriz ortaya çıkar, öfke ve telaş baş gösterir. Karmaşa bu aşamada şiddetini artırır. Planlama yerine günü kurtarma çabasına girilir. Çok çalışılır ama başarı gerçekleşmez.
5. Çözüm veya çöküş: Eğer kişi, kriz safhasında doğru stratejileri seçip uygulamışsa, kriz atlatılmış ve çözüm sağlanmıştır. Ancak bu olmamışsa, zaman içinde çöküş başlar ve önlem alınmamaya devam edildikçe bu çöküş, aşağıya doğru yuvarlanan bir top gibi hızlandıkça hızlanır.
Koşullar ne olursa olsun, vazgeçilmemesi gereken iki temel unsur vardır: Ümidi korumak, kendine güveni ayakta tutmak.
Kriz ortamları kişinin kendini test etmesi için de fırsattır. Mücadeleciliğini, cesaretini, tecrübelerini ve sonuçlarını görür. Akıllı ve başarılı insan, kriz karşısında ideal olan davranışı sergiler, yani krizi başarıya dönüştürür. Krizin başarıya dönüştürülmesi, daima aktif müdahaleyi gerektirir. Krizi başarıya çevirme, kriz öncesi durumu tahmin etmeye, uygun zamanda uygun yöntemlerle zamanı da gözeterek harekete geçmeye bağlıdır.
Başarılı insan, krizden kaçmak yerine elini, hatta ruhunu taşın altına koyar ve mücadelesini ustalıkla kazanır. Kriz ortamıyla yüzleşmek, cesaretle plan yapmayı, soğukkanlılıkla bunu uygulamayı, krizden kar etmeyi düşünmektir.
Krizle karşılaşan kişi, çekip gitmekle ancak kendini kandırır. Krize sırtınızı dönmekle ya da ondan kaçmakla kriz yok olmaz. Aksine bu davranış krizin ilerlemesine, büyümesine, güçlenmesine ve bir sarmaşığın bir ağaç gövdesini sararak ağacın gelişmesine engel olması gibi sizi boğmasına, engellemesine sebep olur. Arkanızı döndüğünüz, kaçtığınız her şey ordadır ve siz görmeseniz bile onlar vardır. Ayrıca sırtınızı döndüğünüz her kriz karşısında savunmasız kalırsınız.
