“Çocukla İletişim” isimli bu sunum sırasında öncelikle sizlere çocuklarınızla iletişim kurarken kaçınmanızı önereceğimiz bazı davranışlardan örnekler vererek bahsedeceğiz. Çocuklarımızla iletişim kurarken aslında hepimiz birtakım yanlışlar yapıyoruz. Önemli olan bu yanlışları yaptığımız an farkına varabilmek ve sonrasında çocukla iş birliğine dayanan bir iletişim kurabilmek. Çocukla iletişimde iş birliğinin ne şekilde sağlanabileceğini paylaşmadan önce çocukla iletişim sırasında sıklıkla yapılabilen hatalardan bahsetmekte fayda var:
-
Suçlama ve ayıplama (“Hep aynı şeyi yapıyorsun, kaç defa söyleyeceğim sana, okuldan gelince el yıkanacak, ne biçim bir çocuk oldun sen?”)
-
Ad Takma (“Tembelin tekisin!”)
-
Tehdit (“Ödevler bugün bitmezse yarın evden çıkmayacaksın”)
-
Emir verme (“Odana git ve ben çağırana kadar gözüme gözükme!”)
-
Nutuk atma (“Ben senin yaşındayken…..”)
-
Kurban rolüne soyunma (“Senin yüzünden neler çekiyorum ben, sen hasta ettin beni sen!”)
-
Kıyaslama (“Oğuz’un notları hep 5 miş, bir Oğuz kadar olamadın”)
-
Alay etme (“Amma yavaşsın, devam et devam et bu gidişle birinci olursun”)
Yapılan bu yanlışları mümkün olduğunca azaltmak ve çocuğunuzla iş birliği içinde bir iletişim sürdürmek için şunlar önerilebilir:
-
Gördüğünüzü veya sorunu açıklayın (“Yatağın üzerinde ıslak bir havlu var”)
-
Bilgilendirin (“O ıslak havlu benim yatağımı ıslatıyor”)
-
Kısaca Söyleyin (“Havlu!”)
-
Duygularınızdan bahsedin (“Islak bir yatakta uyumak istemiyorum”)
-
Not yazın (“(havlu askısının üzerine) Lütfen beni yerime asın ki kuruyabileyim”)
***Alıştırma:
Olay 1: Bir vidayı sıkmanız gerekiyor fakat tornavidayı alet çantanızda bulamıyorsunuz. Çocuğunuzun da onun için aldığınız oyuncak bir alet çantası olmasına rağmen o her defasında sizinkiyle oynuyor ve yerine koymuyor.
Yararı olmayacak uyarı: ………………………………………….
………………………………………………………………….
………………………………………………………………….
Yararlı olacak uyarı: ………………………………………….
………………………………………………………………….
Çocukla kurulan iletişimde değinilmesi gereken önemli bir diğer konu da “ceza”dır. Ebeveyn olarak çocuklarınızın yanlış yaptığı bir şeyi düzeltmek istemeniz veya yapmamaları gereken bir şeyi yaptıklarında onları birtakım sonuçlarla karşı karşıya bırakmak istemeniz oldukça anlaşılır. Bu noktada ceza vermeye alternatif olarak şu öneriler sunulabilir:
-
Karşı çıktığınız noktayı (kişiliğine gönderme yapmadan) üzerine basarak belirtin
-
Beklentilerinizi açıkça belirtin
-
Çocuğa hatalarını nasıl düzeltebileceğini gösterin
-
Seçenek sunun
-
Harekete geçin
-
Çocuğunuza hatalarının sonuçlarını tahlil etmesi için bir şans tanıyın
*** Örnekler:
***Baba : “Sen iyice kontrolden çıktın, bu akşam sana televizyon falan yok.”
Karşı çıktığınız noktayı (kişiliğine gönderme yapmadan) üzerine basarak belirtin:
Baba: “Bu yaptığın çok gürültü çıkartıyor. Fazla gürültü insanları rahatsız edebilir.”
***Baba: “Bir kere daha bağırdığını duyarsam fena olur!”
Seçenek sunun:
Baba: “Kaan, burada bağırılmaz. Seçeneklerin şunlar; ya sessizce yürürsün ya da annenle arabada beklersin. Kararı sen ver.”
***(Çocuk bağırmaya devam ediyor)
Baba: “Sen kaşındın”
Harekete geçin:
Baba: “Arabada beklemeye karar verdiğini görüyorum.”
Ceza vermektense şunları yapmak daha faydalı olabilir:
-
Duygularınızı sert ama çocuğun kişiliğine saldırıda bulunmadan açıkça belirtin.
“Alet çantası dağınık olduğunda ve aradıklarımı bulamadığımda çok sinirleniyorum”
-
Beklentilerinizi açıkça belirtin
“Alet çantamdakilerin kullanıldıktan sonra yerine konulmasını beklerim”
-
Çocuğa hatalarını nasıl düzeltebileceğini gösterin
“Aletleri temizlemek için bu bezleri kullanabilirsin”
-
Seçenek sunun
“Ya aletleri kullanır yerine koyarsın ya da aletleri kullanma hakkını kaybedersin, kararı sen ver”
-
Harekete geçin
Çocuk: Alet kutusu neden kilitli?
Baba: Sence neden?
Yaşın ilerlemesiyle çocuğunuz sizden bağımsız davranmaya, bazı şeyleri “kendi”, sizden yardım almadan, yapmak istemeye ihtiyaç duyabilir. Bu noktada ebeveyn olarak nasıl davranmanız gerektiğini sorguluyor olabilirsiniz. Çocuğunuzu bağımsız olmaya teşvik ederken:
-
Çocuğunuzun seçim yapmasına izin verin (“Benimle alışverişe mi yoksa annenle kardeşini parka götürmek mi istersin?”)
-
Çocuğunuzun gayretine saygı gösterin (“Kavanozu açmak kolay bir şey değildir, bazen yan taraftan havasını almak gerekebilir”)
-
Gereğinden fazla soru sormayın (“Hoş geldin canım”)
-
Soruları cevaplamak için acele etmeyin (“İlginç bir soru, sen ne düşünüyorsun?”)
-
Hata yapmasına izin verin
-
Umutlarını kırmayın
Çocuğunuzun olumsuz veya istenmeyen davranışları karşısında takındığınız tutum veya çocuğunuzu bağımsız hareket edebilmesi konusunda gösterdiğiniz teşvik kadar olumlu davranışları karşısındaki yaklaşımınız da çok önemlidir. Olumlu veya kendisinden beklenen davranışları karşısında çocuğunuzu överken şu noktalara dikkat etmenizi öneririz:
-
Gördüğünüzü tanımlayın (“Yerde bir şey olmadığını görüyorum, yatak toplanmış, kitaplar rafa kaldırılmış”)
-
Hissettiğinizi tanımlayın (“Bu odaya girmek harika”)
-
Çocuğunuzun güzel davranışını tek bir kelimede özetleyin (“Kurşun kalemlerini boya kalemlerini ve tükenmezleri ayırıp kutulara koymuşsun, ben buna organizasyon derim”)
Çocuğunuzun ergenlik dönemine girmesiyle beraber sizinle olan iletişiminde bazı değişimler yaşanabilir. Bu dönemde sağlıklı bir iletişim devam ettirebilmeniz için çocuğunuz ergenlik dönemine girerken şu noktalara dikkat edilmesini öneririz:
-
Ergenliğin getirdiği değişimlerin farkında olun
-
Günlük aktiviteler sırasında sohbet edin
-
Kendi ilgi alanlarınızı çocuğunuzla paylaşın
-
Çocuğunuzun ilgi alanlarına kendinizi dahil edin
-
Ne zaman dinlemeniz ne zaman konuşmanız gerektiğini ayırt edin
-
Sözel olmayan mesajlara dikkat verin
-
“Niçin” diye sormaktansa “Ne olduğunu” sorun
-
Çocuğunuzun iletişime geçtiği anları onay ve övgü ile karşılayın ki açık iletişimi desteklemiş olun
Ergenlerle sağlıklı bir iletişimin temelinde şunların yattığını düşünmekteyiz:
-
Güven kazanma
-
Aradaki buzları çözme
-
Dinlemeyi öğrenerek
-
Duyguları anlama (empati)
-
Öfkeyi kontrol etme
-
Altta yatan niyeti, sevgiyi iletme
-
Gurur meselesi yapmadan, yeri geldiğinde mizahı kullanma
-
Etkin dinleme
-
Kabul belirten tepkiler verme (sözlü mesajlar + beden dili)
-
Açık uçlu sorular yöneltme
Bu nedenle, ergenlerle kurulan iletişimde şunlara dikkat edilmesi gerektiğini belirtmekteyiz:
-
Somut olun
-
Sorunu hemen belirtin
-
Hüküm vermeyin
-
Tutarlı davranın
-
Sorunu birlikte çözün
-
Beklentileriniz yerine getirilmediğinde “ben” dilini kullanın
-
Beden dilinize dikkat edin
-
Onay ve övgüyü unutmayın
