İsmiyle müsemma diye bir söz vardır. Davranışları, ismini yansıtan kişiler için kullanılır. Bu cümle doğruymuş. Gerçekten de kişinin ismi, karakterini etkiliyormuş.
Prof. Dr. Nevzat Tarhan’ın söylediklerini okuduktan sonra çoğunuz, isminizin anlamı üzerine bir kez daha düşünecek, belki değiştirmek için adliyenin yolunu tutacaksınız.
Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü Psikiyatr Prof. Dr. Nevzat Tarhan, ismin karakter üzerinde önemli etkisi olduğunu söylüyor. Kişinin rol model olarak adının anlamını aldığını belirten uzman, isim konusundaki doğru bildiğimiz yanlışlardan günümüzün moda isimlerine kadar birçok önemli başlığı paylaştı, isim seçiminin önemini anlattı, aileleri uyardı. Hatta ilginç örnekler verdi; “Bulundukları zamanın kahramanı olarak görülen, ancak bugün zulüm ve gözyaşına neden olduğu bilinen kişilerin isimlerini koymayın çocuklarınıza. Çocuklarınız acımasız, merhametsiz kişiler olabilir. Prof. Dr. Nevzat Tarhan şunu ekledi; “ismi, kişinin tanımlama yapmasına ve zihinsel kurgu oluşturmasına yol açıyor. Zamanla kişi, adıyla özdeşleyen davranışlara girebiliyor. Yani ismine uygun davranmak konusunda kişi kendini şartlandırabiliyor.”
İlginç değil mi? Buyurun sohbetimize:
Hocam, çocuğumuza isim koymak neden bu kadar önemli?
Çocuğa isim koymak, çocuğun kişiliğini şekillendirmenin ilk adımıdır. Koyulan ismin anlamının, çocuğun kişilik gelişiminde olumlu veya olumsuz etkisi olduğu bilimsel bulgularla ortaya çıktı. Kişinin karakter gelişiminde ve ruhsal olgunlaşmasında ona hitab etme biçimi büyük rol oynuyor, isim, kişinin algılarını değiştirerek kişiliği şekillendiriyor.
‘Savaş adını koyarsanız agresif davranabilir’
Toplum olarak çocuklarımıza isim koyarken ne gibi yanlışlar yapıyoruz?
Bizde isim konulurken en çok kullanılan yöntem, takvime bakılması. Çocuğumuzun doğduğu gün takvim yaprağında hangi isimler varsa “Kısmet bu” deyip onu koyuyoruz. Şans ve kısmetle ilgili geleneklerimiz olduğundan, o ismin çocuğumuz için daha hayırlı olacağını düşünüyoruz. Ama oradaki isim ‘savaş’ ise çocukta agresif dürtüleri artırıcı etki yapabilir. Bu yüzden anne ve babalar isim konusunu ciddiye almalı, araştırarak çocuğuna isim koymalı.
Yani kişi, isminin anlamını rol model mi alıyor?
Evet. Hem kişi isminin ifade ettiği anlamı rol model olarak alabiliyor hem de seçilen isimler kişinin karakter yapısını etkileyebiliyor. Aile ve çevre, ismin anlamı paralelinde kişiye davranırsa o anlam o kişiyle özdeşleşiyor. Vural, Volkan, Alev gibi isimler mesela… Bu isimleri taşıyan kişilerde saldırganlık, agresiflik, heyecanlılık gibi tepkiler gelişebiliyor.
Elbette bu herkes için geçerli olan bir kural değil ama genellikle yaşanan manzara bu.
Günümüzde çoğunlukla biri geleneksel, diğeri modern olmak üzere iki isim koyuluyor çocuklara. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Türkiye’nin doğu ile batı arasında köprü olduğunu, koyulan isimlerden görebiliyoruz.
Aleyna’nın anlamı yok
İsim konusunda doğru bildiğimiz yanlışlar var mı?
İsimlerin anlamından ziyade Kuran’da olmasına bakarız. Ama Kuran’da olup da anlam taşımayan ya da olumsuz anlamlar içeren birçok ismi koymuşuzdur çocuklarımıza. Mesela ‘Aleyna’ isminin anlamı yoktur. Bir bağlaçtır ‘Aleyna’. Fakat bugün çok popüler bir kız ismi. Koyacağımız ismin anlamını araştırmalıyız. Çünkü mutlaka ilerde biri çocuğa isminin anlamını soracak. Çocuk da merak edip öğrenecek. Öğrendiğinde de ister istemez isminin anlamıyla ilgili bağlantılar kurmaya başlayacak. Mesela ismi ‘Vural’ ise vurup alma ile ilgili davranışlar geliştirecek. İsimler, kişinin benmerkezci olmasına katkı sağlıyor. İsmiyle ilgili konulara ilgi duymaya başlıyor. Ve o isimdeki anlamı gerçekleştirecek pozisyonlar alıyor farkına varmadan.
Peki isim koyarken nelere dikkat edeceğiz?
İsim koymak, çocuğun geleceğiyle ilgili psikolojik bir yatırım. Anne-baba, burada kendi önem ve önceliklerine, kültürel değerlerine göre güzel, duygusal çağrışımlar yapan isimleri koymalı. Böylece çocuğa güzel, duygusal çağrışımlarla hitâb edilir. Her toplumun güzellik ölçüleri değişebilir ama evrensel standartlar vardır. Önce evrensel standartlara uymalarını öneririm.
Elif Su, Zeynep Ada gibi. Bu aslında geçmişten kopmak istemeyen ama bugünü ve geleceğin de nabzını yakalamak isteyen, kendi sentezini oluşturan bir yaklaşım. Ve bence olumlu. Çünkü insanların milli kimliklerini önemsediğini gösteriyor.
Nedir bu evrensel standartlar?
Kişide olumsuz çağrışım yapabilecek isimler dünyan m her yerinde aynıdır: Savaş, Kader, Yeter… Bu isimler kişide hüzün, saldırganlık, elem, keder ve öfke uyandıran, negatif çağrışımlar yapar. Kader, ismi kişiyi tembelleştirebilir mesela. Yeter ismi, kişide motivasyon eksikliğine sebep olabilir. Bu nedenle verilecek isimler, gelecekle ilgili iyi ve güzel çağrışımlar yaptırmalı. Militarist isimlerin de terk edilmesi gerekiyor. Mesela bir çocuğa Türker ismini koyarsanız, o çocuk Fransa’ya gittiğinde ya da Ermeni toplumuna girdiğinde uyum sağlayamaz. Övünme çağrıştıran isimler de çok sağlıklı değil. Kişide gurur, kibir duygularını ortaya çıkarır ve sahibini yalnızlaştırır. Hasan, Hüseyin, Ahmet, Mehmet gibi örnekler, övülen isimlerdir mesela.
Günümüzde Su ve Ada gibi isimler moda. Bu isimleri nasıl buluyorsunuz?
Irmak, nehir, su, ada gibi isimler, nötr. Bunların önüne mutlaka güzel anlamlı isimler konmalı. Kişi hep çocuk kalacakmış gibi düşünmemek lazım. Hayatının sonlarına geldiği zaman da o ismi güzel bir şekilde yaşasın ve taşısın. Aile bağlarını çağrıştıran isimler de ön isim olarak koyulabilir. Anneanne, babaanne, dede adları gibi.
Uniseks isimlerle ilgili neler düşünüyorsunuz?
” Hem kız hem erkek çocuklara konulabilecek isimleri tavsiye etmiyorum. Bunlar, çocuğun cinsel kimlik gelişimini olumsuz etkileyebiliyor. Bir kız çocuğa erkek, erkek çocuğuna da kız ismi koyarsanız; çocuk ya o isme benzemeye çalışıyor ya da tam karşıtı oluyor.
İsmini sevmeyenlere değiştirmelerini tavsiye eder misiniz?
Sevmiyorsa, toplumda alay konusu oluyorsa ya da ilişki sorunu yaşayabiliyorsa ismini değiştirmesini saygıyla karşılamak gerek. Bu işlem artık çok kolay. Mahkeme yoluyla değiştirebiliyorsunuz.
POSTA/Kezban Aslan Yılmaz
