Öğretim süreci içinde çocuk kaza ile altına yaptıysa öğrenci ile hiç konuşmadan çamaşırları değiştirilir ve birey temizlenir. Pekiştireç ve ceza kullanılmaz.
GÜNDÜZ ÖĞRETİMİ
1. GELENEKSEL TUVALET ÖĞRETİM METODU :
10-15 gün süreyle bilgi kayıt formu tutulur. Günlük tuvalet düzeni, tuvaletini yapma zamanları bu şekilde belirlenir. Genellikle birey günde 4-5 defa çiş, 1 defa da kaka yapıyorsa tuvalet öğretimine başlanır.
Öğretimde İzlenen Aşamalar:
1- bireyin saptanan tuvalet yapma saatinden 10 dk. önce tuvalete gitmesi sağlanır.
2- birey 10 dakika oturduktan sonra boşaltım gerçekleşmemişse kızmadan/ödüllendirmeden tamamen nötr kalınarak tuvaletten kalkması istenir.
3- birey 5 dakika kadar başka etkinlikle meşgul edilir ve tekrar tuvalete gitmesi istenilir. Boşaltım gerçekleştiyse birey ödüllendirilir. Gerçekleşmemişse nötr kalınarak tuvaletten kalkması istenir.
4- Bütün boşaltımlar ya da boşaltılmamalar banyoda asılı duran bilgi kayıt formuna işlenir. birey banyoda olduğu her zaman tuvalet yapma ile ilgili ek becerilerin öğretimi yapılabilir.
5- Bütün doğru boşaltımlar hemen pekiştirilir.
6- Bu aşamalar öğretim için seçilen tüm zamanlarda tekrarlanır.
Öğretim süreci içinde birey kaza ile altına yaptıysa öğrenci ile hiç konuşmadan çamaşırları değiştirilir ve birey temizlenir. Pekiştireç ve ceza kullanılmaz. Öğretim sürecinin ileriki aşamalarında öğretici kademeli olarak yardımları azaltır. İpuçları sistematik olarak geri çekilir. Geleneksel öğretim metodunda bu altı ilkeye dikkat edilmelidir.
2. HIZLI ÖĞRETİM METODU
Bu metotta çiş kontrolü öğretim basamakları şöyledir.
1. Basamak : birey banyoya/tuvalete götürülür. Banyoda bulunan sandalyesine oturtulur. İçebileceği kadar bol sıvı verilir ve bir dakika beklenir.
2. Basamak : Külotunu indirmesi istenir.
3. Basamak : Çok az yardım edilerek klozete oturması sağlanır. Eğer boşaltım gerçekleşirse pekiştireç verilir. Pekiştireç verildikten sonra sözel olarak ödüllendirilir. (Aferin, bak ne güzel çişini altını ıslatmadan tuvalete yapabildin. Gibi) Ve tuvaletten kalkması sağlanır. Eğer 20 dakika içinde boşaltım gerçekleşmezse nötr davranılarak kalkması söylenir.
4. Basamak : Çişini hiçbir şekilde yapmadıysa, külotunu çekmesi söylenir. (En az yardım alacak şekilde)
5. Basamak : Sandalyeye oturması söylenir.
6. Basamak : 5 dk. sandalyede oturduktan sonra külotu kontrol edilir. Eğer kuru ise bir parça yiyecek pekiştireç olarak verilir ve sözel olarak ödüllendirilir. Islaksa yiyecek pekiştireci gösterilir ama verilmez.
7. Basamak : Her 5 dk.’da bir külotun kuru olup olmadığı kontrol edilir.
8. Basamak : Her 30 dk.’da bir bu süreç baştan alınarak tekrar edilir.
Hızlı öğretim metodunda en son aşamada özellikle ağır derecede zihinsel engelli bireylerde mesane gerginliğini farkına vardırmak amaçlanır. Karnından gürültü geldiğini, sıkıştığını algılayamaz ve bu yolla birey tuvaletinin geldiğini fark edemez. Ve böylece tuvaletinin geldiğini işaret etme, söyleyebilme gibi sosyal becerileri önce öğretici, anne – baba kontrolü daha sonrada bireyin kontrolüyle gerçekleşiyorsa geçilir.
GECE ÖĞRETİMİ
birey gündüz %75 ya da daha yüksek bir oranda doğru tuvalet yapmayı öğrenmişse gece öğretimine başlanabilir. Yattıktan kalkana kadar olan sürede gece öğretimi yapılır.
1. GELENEKSEL METOTLA GECE TUVALET ÖĞRETİMİ
Gece öğretiminde gündüz izlenen programa devam edilir. Tekrar tuvalet düzenine bakılır. Yatma saatinden önceki içecekler azaltılır. Tuvalet yapma saatleri kayıt edilir.
Öğretimde İzlenecek Basamaklar
1- Akşam saatlerinde verilen sıvıların miktarı azaltılır ve yatma saatine 1,5-2 saat kala hiçbir şey verilmez.
2- Yatmadan hemen önce tuvalete gitmesi sağlanır. Mümkün olduğu kadar sık, eğer mümkünse saatte bir birey kontrol edilir.
3- Eğer birey söylenenleri anlıyorsa sabahleyin yatağı kuru bulunduğunda ödüllendirileceği anlatılır. Eğer sabah yatak kuruysa verilen söz mutlaka tutulur. Islaksa görmezlikten gelinir.
4- birey yattıktan 1,5 saat kadar sonra uyandırılır. Altına yapıp yapmadığı kontrol edilir, eğer kuru ise çocuk pekiştirilir, ıslak ise hiçbir şey söylenmeden giysileri ve çarşaf değiştirilir.
5- bireyin genel olarak tuvalet yapma saatinden birkaç dakika önce birey uyandırılır ve tuvalete gitmesi sağlanır ya da götürülür. birey tuvaletini yaparsa sözel olarak ödüllendirilir ve kayıt edilir. Yatağa yatmazsa, “Yatağa dön.” denilir ve bu durumda kayıt edilir.
6- Eğer birey uyandırıldığında ıslaksa ertesi gece biraz daha erken uyandırılır.Çünkü bizim amacımız bireyin kuruluğunu yakalayıp pekiştirmek olmalıdır.
7- Eğer uyandırıldığında kuruysa daha uzun süre kuru olması için ertesi günlerin gecesinde 5 – 10 dakika daha geç uyandırılır.
2. HIZLI ÖĞRETİM METODUYLA GECE TUVALETİ ÖĞRETİMİ
A- Yatma Zamanı Öncesi Hazırlıkları
1- bireye içebileceği kadar sıvı verilir.
2- Çiş alarmı/nem sinyali yatağa yerleştirilir ya da ıslandığında öten külot giydilir.
3- Klozete başka bir alarm yerleştirilir.
B- Yatma Zamanı
§ Saatte bir uyandırma.
1- Yataktan kalkması için yardım edilir.
2- Tuvalete gitmesi istenir.
3- Tuvalete oturması istenir.
a) Eğer 5 dakika içinde çişini tuvalete yaparsa sözel olarak ödüllendirilir. Ve yatağa dönülmesi istenir. Bu 5 dakika içinde çişini yapmazsa bu aşamada içecek verilir ve yatağa dönmesi istenir ve bu sürece 45 dakikada bir tekrar edilir.
b) Eğer birey hafta boyunca altını uzatmazsa çiş alarmları tuvaletten ve yataktan (takıldıysa) bireyin külotundan çıkartılır. Bir haftada en az iki kez yatağı ıslatma olayı yatağı ıslatma olayı devam ederse (gerçekleşirse) öğretime baştan başlanır.
SONUÇ : Yatağı ıslatma durumlarında (çiş alarmı çaldığı durumlarda) birey uyandırılır ve çişini yatağa yaptığı söylenir. Üstüyle, çarşaf değiştirilir. Eğer birey kendisi değiştirebiliyorsa bireye yaptırılır ve her ıslak kalkışta bu işlem tekrarlanır.
1. TUVALET BECERİLERİ
AMAÇ:Birey çişi geldiğini belli eder.
AMAÇ: Birey tuvalete çişini bağımsız olarak yapar.
1. Birey tuvalete gider.
2. Birey tuvalet kapısının kolundan tutar.
3.Birey tuvalet kapısının kolunu aşağıya doğru bastırarak açar.
4.Birey tuvalete girer.
5.Birey tuvalet kapı kolunu tutar.
6.Birey kapıyı kapatır.
7. Birey terlikleri giyer.
8. Birey uygun pozisyonda durur.
9. Birey pantolonunu dizleri seviyesine kadar indirir.
10. Birey külotunu dizleri seviyesine kadar indirir.
11. Birey uygun pozisyonda klozete oturur.
12. Birey çişini yapar.
13. Birey çişini yaptıktan sonra temizlenir.
14. Birey ayağa kalkar.
15. Birey külotunu beline kadar çeker.
16. Birey pantolonunu beline kadar çeker/ giyer.
17. Birey tuvalet sifonunu çeker
18. Birey tuvaletin kapısını açar
19. Birey tuvaletten çıkar
20. Birey kapıyı kapatır.
21. Birey ellerini sabunla yıkar
22. Birey ellerini kurular.
AMAÇ : Birey tuvalete kakasını bağımsız olarak yapar.
1. Birey tuvalete gider.
2. Birey tuvalet kapısının kolundan tutar.
3. Birey tuvalet kapısının kolunu aşağıya doğru bastırarak açar
4. Birey tuvalete girer.
5. Birey tuvalet kapı kolunu tutar
6. Birey kapıyı kapatır.
7. Birey terlikleri giyer.
8.Birey uygun pozisyonda durur.
9. Birey pantolonunu dizleri seviyesine kadar indirir.
10. Birey külotunu dizleri seviyesine kadar indirir.
11. Birey uygun pozisyonda klozete oturur.
12.Birey kakasını yapar.
13.Birey tuvalet kağıdından yeteri kadar alır.
14.Birey tuvalet kağıdıyla temizlenir.
15.Birey tuvalet kağıdını çöpe atar.
16.Birey ayağa kalkar.
17. Birey külotunu beline kadar çeker.
18. Birey pantolonunu beline kadar çeker/ giyer.
19. Birey tuvalet sifonunu çeker
20.Birey tuvaletin kapısını açar
21.Birey tuvaletten çıkar
22.Birey kapıyı kapatır.
23. Birey ellerini sabunla yıkar
24. Birey ellerini kurular.
Kaynak: Çocuk Eğit Blog
