Kişilik bireyin doğuştan getirdiği ve sonradan kazandığı, onu başkalarından ayıran yetenek, güdü, tutum, görüş, inanç, duygusal tepki, biliş biçimleri ve karakter gibi özelliklerinin bütünüdür.Kişiliğin ana çizgileri 6 yaşına kadar şekillenir…
Kişilik bireyin doğuştan getirdiği ve sonradan kazandığı, onu başkalarından ayıran yetenek, güdü, tutum, görüş, inanç, duygusal tepki, biliş biçimleri ve karakter gibi özelliklerinin bütünüdür.
Kişiliğin ana çizgileri 6 yaşına kadar şekillenir. Son biçimini de ergenlik döneminin devamında, gençlik çağında alır. Kişilik uzun sürede oluştuğu için değişmesi oldukça zordur.
Bireyin anne karnındaki gelişimi ile kişiliğin oluşma süreci de başlamış olur.
Psikoloji dünyasının önemli isimlerinden Erikson’a göre insan kişiliğinin oluşumu, yaşamı boyunca geçirdiği 8 kritik döneme bağlıdır. Bu dönemler hakkında bilgi edinmemiz kişiliğin oluşumunu ve sonraki ergenlik dönemini kavramamıza yardımcı olacaktır.
1. Kritik Dönem, Güvene Karşı Güvensizlik: Doğumdan bir yaşına kadar olan dönemdir. Bu dönemde bebek güvenmeyi güvensizliği öğrenir. Anne –ya da anne yerine geçen kişi- bu dönemde birincil öneme sahiptir. Çocuğun sevilmesi, okşanması, annenin bebeğe sıcaklığını hissettirmesi bebeğin kendini güvende hissetmesini ve gelecekte güvenli bir birey olmasını sağlar.
2. Kritik Dönem, Bağımsızlığa Karşı Utanma ve Şüphecilik: 12 aydan 3 yaşına kadar süren bu dönemde çocuklar kendi çevrelerini kontrol etmek, güçlerini göstermek isterler. Eğer bebek aile tarafından bu dönemde desteklenir, çevresini keşfetmesine izin verilirse ilerde bağımlı bir birey haline gelmez, kendine güveni gelişir.
3. Kritik Dönem, Girişkenliğe Karşı Suçluluk Duygusu: 3-6 yaş arası dönemdir. Merak duygusunun doğal olarak geliştiği bu dönemde eğer aile tarafından çocuğun girişkenliği desteklenmezse çocuk suçluluk psikolojisi ile büyür. Diğer yandan yine bu dönemde her yaptığı onaylanan çocuk ise ahlaki gelişim bakımından olumsuzluklarla karşılaşır.
4. Kritik Dönem, Başarıya Karşı Aşağılık Duygusu: 6-12 yaş dönemini kapsar. Çocuk artık büyümüş, okula başlamış, aile dışındaki sosyal çevrenin elemanı olmuştur. Aileden çok arkadaşları ve öğretmenleri çocuğun hayatında ön plandadır. Bu dönemde çocukta işi planlama, iş birliği yapma, öğrenme, işi başarma duyguları hakimdir. Bu nedenle çocuğa ailesi ve öğretmenleri tarafından yaşına uygun sorumluluklar verilmelidir.
Aynı dönemde arkadaşlık ilişkilerine verdiği önem arttığı için arkadaşlarının sorgulanması, eleştirilmesi çocuğun aileden uzaklaşmasına sebep olabilir. Bu nedenle aile gencin arkadaşlarını yakından tanımaya çalışmalı, eve davet etmeli, aileleri ile görüşmeli, bunu yaparken çocuğa güvensizlik duygusu vermeden hareket edilmelidir. Aile çocuğa onu düşündüğünü, bu şekilde hem arkadaşları ile daha rahat zaman geçireceğini hem de kendi içlerinin rahat edeceğini ifade etmelidir.
Aile çocuğun kötü arkadaşlar yüzünden yoldan çıkacağını düşünebilir. Oysa çocuk kendine yakın insanlarla arkadaşlık yapar. Sizin çocuğunuzun arkadaşlarının da başka ailelerin çocukları olduğunu düşünerek davranmalısınız. Yaşanan bir sorun varsa çocuğunuza karşı arkadaşını eleştirmek yerine arkadaşının aslında iyi bir çocuk olduğunu, ancak aralarındaki arkadaşlık ilişkisinde bazı problemler olduğunu vurgulamanız yerinde olacaktır.
5.Kritik Dönem, Kimlik Kazanmaya Karşı Rol Karmaşası: 12-18 yaş arası dönemdir. Genç artık hızlı bir fizyolojik değişim içerisindedir. Ergenlik dönemi de denilen bu aşama oldukça sancılı geçer. Genç başarılı olup olamayacağı problemini sürekli kafasında taşır. Aileye karşı itaatsizlikler, asi davranışlar, bedensel gelişimin takip ettiği sakarlıklar da bu aşamada çok sık görülür.
Sakarlıkların Sebebi: Hızlı büyüme ve uzama kasların eşgüdümlü çalışmasını aksatır. Genç utangaç olur. Yeni haliyle girdiği ortamda rahat değildir. Herkesin kendisini gözetlediğini sanır. Boyu birden uzayan bu gençten boyuna göre değil, yaşına göre, yaşına uygun davranışlar beklenmelidir.
Genç yine bu dönemde çok katı kurallar geliştirir. Çok seçenekli ya da olasılıklı düşünebilme güçlüğünden ötürü, geliştirdiği kuramlara dayanıksız, körü körüne bir diretme ve bağlılık gösterebilir. Genç fiziksel değişikliklerin arttığı bu dönemde duygusal gelişim biraz geriden geldiği için arada bir dengesizlik ve uyumsuzluk yaşar. Adeta toy bir sürücü gibi arabasını doğru yolda tutmaya çabalamaktadır.
Sevilay Şimşek
sevilay_zafer@hotmail.com
www.gencgelisim.com
