İnsan, bulunduğu çevreden olumlu veya olumsuz etkilenir. Davranışlarının bir kısmı kendinden geliyorsa, bir kısmı da içinde yaşadığı çevreden geliyordur. Bireylerden ayrı sosyal bir realite vardır ve insan, bundan ayrı düşünülemez. İnsanları değiştirmek istiyorsak, çevrelerini iyileştirmeye çalıştırmalıyız. Toplumsal yapı değişmeden bireyler değişmez.
Bir ağaç, başka ağaçlarla birlikte en iyi şekilde yetişir. Mesela; bilimin rağbet görmediği bir ortamda, bilim adamı yetişmez. Bilim, sanat ve düşünce adamlarının çokça görüldüğü asırlar vardır. Bu ortam yok olunca her şey bitiyor. Bir şeyin ortamını hazırlamadan onu ilerletemezsiniz. İstediğiniz kadar paranız ve sermayeniz olsun, bir şeye yaramaz. Mesela, petrol zengini olan ülkelerde bilim yoktur. Çünkü bilim geleneği yoktur.
İnsan, toplum içinde kimliğini ve kişiliğini kazanır. Her şeyimizi çevremize borçluyuz. Din, dil, düşünce ve bilim, hepsi toplumun ürettiği bir şeydir. Birey bunları hazır bulur ve alır. Bunlar olmadan bir şey yapamaz. Yaratıcı olması için, içinde yaşadığı toplumun bu bakımdan gelişmiş olması lazımdır. Vicdan, sağduyu, akıl, anlayış ve ahlak, toplumun eseridir. Toplumdan uzak yaşayanların düşünceleri, gerçeklerden kopuk olur.
Devamlı ahlaki seviyesi düşük insanlarla birlikte olupiyi kalmak, mümkün değildir. Üzüm üzüme bakarak kararır. İyi insanların yanında iyi, kötü insanların yanında kötü olursunuz. Ahlak büyük oranda yaşadığımız çevreye bağlıdır ve kötü çevreden iyi insan çıkmaz.
İnsan hiçbir zaman bu kadar dışarıdan yönetilmedi. İnsan modanın, televizyonun, gazetelerin, reklamlarının ve propagandanın esiri olmuştur. Okuyacağı kitabı, giydiği gömleği, alışveriş yapacağı yeri, gideceği lokantayı bile kendisi seçmez. Markaya ve en çok satılan kitaplar listesine bakar. Zevkleri, beğenileri sandığı şey, başkalarının zevkleri ve beğenileridir. Basit, sıradan, yüzeysel ve yavan fikirleri, ideal diye benimser.
İnsan çevreden etkilendiği gibi, çevresini etkilemek ve değiştirmek gücüne de sahiptir. İyi çevre, insanın daha iyi olmasını, kötü çevre daha kötü olmasını kolaylaştırır ve fakat insanın temel yapısını değiştiremez. İnsan olumlu veya olumsuz bir çevrede dünyaya gelebilir. Bu kimsenin elinde değildir. İyi bir çevrede de kötü bir çevrede de nasıl tepki vereceğimizi kendimiz seçeriz. Aynı şartlarda ve çevrede yaşadıkları hâlde iki insanın davranışları aynı olmaz. Kişinin daima bir tercihi vardır.
*
Cuma Özusan
Kaynak: Bilgece Yaşamak
www.gencgelisim.com
